ارزیابی ساختار نهادی- سازمانی خوشه کسب و کار گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان رفسنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: توجه به اینکه صنعت گردشگری ابزار قدرتمندی برای توسعه منطقه­ای است، بحث در مورد خوشه­های گردشگری بسیار ضروری است. یکی از راهبردهای مدیریت گردشگری در سطح جغرافیایی، تکمیل خوشه گردشگری است.
هدف: پژوهش حاضر، مسائل موجود در فعالیت نهادها و روابط بین نهادی خوشه گردشگری را شناسایی کرده و سپس راهبردهای مناسب در زمینه تکمیل خوشه گردشگری ارائه داده است.
روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. داده­های پژوهش از طریق مصاحبه با صاحبان سازمان­ها و مدیریت نهادهای مرتبط با گردشگری محدوده مورد مطالعه جمع آوری شده است. برای تحلیل داده­ها از روشهای کمی و کیفی (آمیخته متوالی) و نرم افزارهای NodExcel و ExpertChoice استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی: بخش مرکزی شهرستان رفسنجان در استان کرمان است.
یافته ها: نتایج پژوهش نشان می­دهد که عناصر تشکیل خوشه گردشگری در بخش مرکزی رفسنجان وجود دارند اما بین نهادها و سازمان­های ارتباط افقی و عمودی متناسب با ساختار خوشه کامل وجود ندارد و این وضعیت نیازمند ساماندهی است که در نهایت راهبردهای ارتقا زیرساخت­های سخت، ساماندهی جاذبه­ها و  ارتقا زیرساخت­های نرم، جهت توسعه خوشه گردشگری در بخش مرکزی رفنسجان پیشنهاد شد.
نتیجه گیری: جهت توسعه گردشگری پایدار در نواحی روستایی استفاده از رویکرد خوشه‌ای بسیار مهم است و این رویکرد در فعالسازی همه عناصر گردشگری نقش کلیدی دارد.

کلیدواژه‌ها


اشمیتز، هوبرت (2002). خوشه‌های صنعتی (رویکردی نوین در توسعه صنعتی). ترجمه عباس مخبر و عباس زندباف. تهران: انتشارات  طرح نو.
پاسبانی، محمد و حجی، رسول (1388). مطالعه روش توسعه خوشه صنعتی با رویکرد UNIDO در SME (مطالعه موردی تولید کنندگان قطعات خودرو استان آذربایجان شرقی). مدیریت صنعتی، 4 (8)، 31-53.
پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی. بررسی تطبیقی برنامه جامع گردشگری کشورهای پیشرو بهمنظور ارائه پیشنهادات عملی در خصوص اهداف و اولویتهای کلیدی توسعه در تدوین "برنامه جامع گردشگری کشور". پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی, 1397.
حسینی­نژاد، رامین و دریاباری، سید جمال­الدین. (1396). بررسی نقش گردشگری در توسعه پایدار منطقه­ای (نمونه موردی: گردشگری سلامت استان اردبیل)، فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 7(3)، 55- 63.
داداش­پور، هاشم (1388). خوشه­های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه­ای، راهبرد یاس، 18، 53- 72.
رضاقلی­زاده، مهدیه. (1395). بررسی تأثیر گردشگری بر مثلث فقر، نابرابری و رشد اقتصادی. مطالعات مدیریت گردشگری 36، 125- 160.
سلطانی، سحر، افسانه زارعی، و پارساپور، سارا. تدوین نقشه خوشه گردشگری شهر مشهد با توجه به نقشه خوشه گردشگری شکل گرفته در سایر نقاط دنیا. اولین همایش بین­المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل). انجمن اقتصاد شهری ایران, 1395.صص 1-11.
شکویی، حسین. (1386). اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا. جلد اول، چاپ یازدهم، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
صابری، امیر، توکلی­نیا، جملیه و رضویان، محمدتقی (1398). ارزیابی ظرفیت یکپارچه مدیریت توسعه گردشگری شهرستان کاشان. مطالعات مدیریت گردشگری، 45، 81- 103.
ضرغام، حمید و حاجی محمدامینی، صمد. خوشه های گردشگری (از نظریه تا عمل). دفتر پژوهشهای فرهنگی, 1394.
ضرغام، حمید، حاجی محمد امینی، صمد. (1390). امکان سنجی خوشه­ی گردشگری در شهرستان بندر انزلی، مدیریت مطالعات گردشگری، 14، 123 -9.
رجب پور، حسین و ستاری فر، محمد ( 1392). بررسی اثر توسعه خوشه های صنعتی بر کارایی و مزیت رقابتی بنگاه های کوچک و متوسـط SMEs مطالعه موردی: خوشـه فرآوری سـنگ تهران، اقتصاد و توسعه منطقه­ای، 20(6)، 82-54.
مجیدی، جهانگیر و شادابی، بهرام. (1382). همکاری صنایع خوشه صنعتی توسعه پایدار. تهران: انتشارات هزاران، وزارت صنایع، شرکت شهرکهای صنعتی ایران.
منافی­آذر، رضا، نظری، عبدالحمید و ملک­زاده چوبقلو، علی. (1391). امکان سنجی توان اکوتوریسم در توسعه پایدار روستایی با استفاده از مدل راهبردی SWOT (مطالعه موردی بخش باروق شهرستان میاندوآب)، اولین همایش ملی توسعه روستایی و کشاورزی، پیرانشهر، دانشگاه پیام­نور پیرانشهر.
منصوری، حسین. (1378). پروژه های توسعه خوشه ای (برنامه ها و دستاوردها). تهران: سازمان صنایع کوچک و متوسط.
هادی زنوز، بهروز و برمکی، افشین. (1390). شناسایی خوشه­های صنعتی استان تهران. فصلنامه اقتصاد مقداری، 8، (1)، 1- 22.