سنجش پایداری محلات شهری با تاکید بر جای پای بوم‏ شناختی نمونه موردی: شهر بابلسر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزش جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران

3 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 کارشناسی ‏ارشد جغرافیا و برنامه ‏ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/jget.2023.367730.1459

چکیده

مقدمه:  با بروز بحران­های زیست محیطی در شهرها که ناشی از رشد شتابان شهرنشینی و عدم ارائه طرح و برنامه مناسب بود، پایداری بوم‏شناختی محله­های شهری تنزل یافت. به همین دلیل، در دهه­های اخیر، نظریات متعددی در این خصوص ارائه شده است که از مطرح‏ترین آنها می‏توان به جای‏پای بوم‏شناختی اشاره کرد.
هدف:  هدف از پژوهش حاضر سنجش پایداری محلات شهر بابلسر از نظر شاخص­های جای‏پای بوم‏شناختی است و درصدد است تا میزان پایداری محلات 22­گانه شهر بابلسر را با توجه به شاخص های 6گانه­ی مسکن، انرژی، آب، کالاهای مصرفی غیرخوراکی، پسماند و حمل‏و‏نقل، براساس جای‏پای بوم‏شناختی تعیین نماید.
روش شناسی:  روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می­باشد. بدین منظور، از مدل آنتروپی شانول جهت وزن­دهی شاخص­ها و مدل تصمیم­گیری چندشاخصه ویکور (VIKOR) جهت تحلیل و سطح­بندی محلات مورد مطالعه با توجه به شاخص‏های جای‏پای بوم‏شناختی استفاده شده ‏است.  
قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش شهر بابلسر می ­باشد.
یافته ­ها و بحث: یافته ‏های پژوهش نشان می‏دهد که 8/81 درصد محلات مورد مطالعه از نظر جای‏پای بوم‏شناختی ناپایدار و 2/18 درصد پایدار می‏باشند.
نتیجه ­گیری:  سنجش نهایی حاکی از آن است که تغییر در شیوه سبک زندگی و الگوی مصرف مهمترین اقدامات در جهت افزایش پایداری در محلات هدف می ‏باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Measuring the Sustainability of Urban Neighborhoods with Emphasis on Ecological Footprint Case study: Babolsar city

نویسندگان [English]

  • Pari Shokri Firouzjah 1
  • Pari Mosapour Miyandehi 2
  • sadegh seidbeigi 3
  • Marzieh Afzali Naniz 3
  • Amin Jahani 4
1 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tehran Branch, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography Education, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran
3 PhD in Geography and Urban Planning, Tehran Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 Master's degree in geography and urban planning, Tehran branch, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: With the emergence of environmental crises in cities, which was caused by the rapid growth of urbanization and the lack of proper planning and planning, the ecological sustainability of urban neighborhoods declined. For this reason, in recent decades, several theories have been presented in this regard, among the most prominent of which we can mention the ecological footprint.
Purpose: The purpose of the current research is to measure the sustainability of the neighborhoods of Babolsar city in terms of ecological footprint indicators and it is trying to measure the sustainability of the 22 neighborhoods of Babolsar city according to the 6 indicators of housing, energy, water, Determine non-food consumer goods, waste and transportation based on ecological footprint.
Methodology: The research method is descriptive-analytical. For this purpose, Shanol's entropy model has been used for weighting indicators and VIKOR's multi-indicator decision-making model (VIKOR) has been used to analyze and stratify the studied localities according to ecological footprint indicators.
Findings: The research findings show that 81.8% of the studied localities are unstable and 18.2% are stable in terms of ecological footprint.
Conclusion: The final assessment indicates that changes in lifestyle and consumption patterns are the most important measures to increase sustainability in target areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban neighborhoods
  • sustainability
  • ecological footprint
  • Babolsar city

مراجع

بریمانی، فرامرز؛ اصغری لفجانی، صادق (1389)، تعیین شدت ناپایداری زیست محیطی سکونتگاههای روستایی سیستان بااستفاده از مدل ارزیابی چند معیاری، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 19: 144-127.
تقی‏زاده دیوا، سید علی؛ روشناس، ساسان (1398)، کاربرد روش جای‏پای اکولوژیک در ارزیابی پایداری زیست‏محیطی، مطالعه موردی: شهرستان گرگان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال نهم، شماره 33: 170-157.
حبیبی، کیومرث؛ رحیمی کاکه جوب، آرمان (1394)، کاربست جاپای بوم‏شناختی در سنجش پایداری محلات شهری از منظر عوامل اجتماعی- اقتصادی. مطالعه موردی: محله قطارچیان شهر سنندج، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال پنجم، شماره 16: 54-39.
حبیبی، کیومرث؛ قادری؛ امیر؛ اسدی؛ جمشید؛ رحیمی کاکه جوب، آرمان (1397)،ارزیابی سطح پایداری محلات غیررسمی استفاده از ردپای اکولوژیکی (مطالعه موردی: محله عباس‏آباد شهر سنندج)، فلصلنامه مطالعات شهری، شماره 26: 98-89.
حسین‏زاده، سیدرضا؛ خسرو‏بیگی، رضا؛ ایستگلدی، مصطفی؛ شمس‏الدینی، رضا (1390)، ارزیابی پایداری زیست‏محیطی در نواحی شهری با استفاده از فن تصمیم‏گیری چندمعیاره تخصیص خطی (مطالعه موردی: شهر بندر ترکمن)، چشم‏انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 16: 51-31.
حسین زاده دلیر، کریم؛ ساسان‏پور، فرزانه (1385)، روش جاپای اکولوژیکی (بوم‏شناختی) در پایداری کلان شهرها با نگرشی بر کلان شهر تهران، فصلنامه  تحقیقات جغرافیایی، شماره82 : 101-83.
خاکپور، براتعلی؛ رهنما، محمدرحیم؛ دماوندی، هادی (1393)، کاربرد روش  جای پای اکولوژیکی در ارزیابی پایداری توسعه شهری) نمونه موردی : شهر ساری(، اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، قطب علمی برنامه‏ریزی و توسعه پایدار گردشگری دانشگاه تهران، منتشر شده در پایگاه سیویلیکا.
رحمتی، علیرضا (1391)، بررسی روند ارزیابی اثرات محیط‏زیستی در ایران در ایران چالش‏ها و راهکاراها، محیط‏زیست و توسعه، سال3، شماره5، بهار و تابستان : 23-15.
دلیر، حسن؛ مهرگان، نادر (1395)، سنجش پایداری توسعه در استان‏های ایران براساس جای‏پای اکولوژیک، مجله اقتصاد و توسعه منطقه‏ای، سال بیست و سوم، شماره 11: 47-16.
ساسان‏پور، فرزانه (1389)، "مبانی پایداری توسعه کلانشهرها، باتأکید بر کلانشهر تهران"، انتشارات مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران.
کهیل، مایکل (1387)، سیاست اجتماعی و محیط‏زیست، ترجمه حاتمی‏نژاد و امیریـان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
موسوی، میرسعید (1397)، بررسی سطح تحقق توسعه پایدار شهر تبریز براساس شاخص ردپای بومشناختی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال هفتم، شماره 27: 76-61.
نوابخش، مهرداد؛ سیاه‏پوش ارجمند، اسحاق (1388)، مبانی توسعه پایدار شهری، انتشارات جامعه شناسان، تهران.
Bagliani, M.; Bravo, G. (2008),  Dalmazzone, S. A consumption-based approach to environmental Kuznets curves using the ecological footprint indicator. Ecol. Econ. 2008, 65: 650–661.

Chen, H-S., Lin, Y-P. (2017), Evaluation and Analysis of Eco-Security in Environmentally Sensitive Areas Using an Emergy Ecological Footprint, International Journal of Environmental Research and Public Health , V. 14(2), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5334690/

Dakhia, K., Berezowskaazzag, E. (2010),  Urban institutional and ecological footprint`: A new urban metabolism assessment tool for planning sustainable urban ecosystems. Manag. Environ. Qual. Int. J. 2010, 21: 78–89.

Dou, X., Li, Sh., Wang, J. (2013), Ecological Strategy of City Sustainable Development, January 19-20, Dubai, UAE, www.sciencedirect.com
Galli, A., Iha, K., Halle, M., Bilali, H.E, Grunewald, N., Eaton, D., Calone, R., Debs, Ph., Bottalico, F. (2017), Mediterranean countries' food consumption and sourcing patterns: An Ecological Footprint viewpoint, Science of the Total Environment 578 (2017): 383–391. www.elsevier.com/locate/scitotenv.
Guo, J., Ren, J., Huang, X., He, G., Shi, R., Zhou, H. (2020), The Dynamic Evolution of the Ecological Footprint and Ecological Capacity of Qinghai Province, Sustainability 2020, 12, 3065; doi:10.3390/su12073065 www.mdpi.com/journal/sustainability.

Holden, E. (2004), Ecological footprints and sustainable urban form, Journal of Housing and the Built Environment 19(1): 91-109.

Karapetyan, K.O., Trifonova, T.A. (2015), Assessment of the Ecological Footprint of An Average Household in the Vladimir Region, BIOSCIENCES BIOTECHNOLOGY RESEARCH ASIA, December 2015. Vol. 12(3) : 2869-2878.
Moor, J. (2015), Ecological Footprints and Lifestyle Archetypes: Exploring Dimensions of Consumption and the Transformation Needed to Achieve Urban Sustainability, Sustainability 2015, 7: 4747-4763. www.mdpi.com/journal/sustainability
Onetiu, A.N. (2009),  Favour ability of habitation conditions in the Balkan area considerations on the Romanian ethnic group. Metal Int. 2009, 14: 29–32.
Ravi, A., Subha, V. (2013), Ecological Footprint Analysis-An View, American Journal of Engineering Research, V. 1: 12-19. www.ajer.org
Rees, W., Wackernagel , M (1996), Urban ecological footprints: why cities cannot be sustainable and why they are a key to sustainability. Environmental Impact Assessment Review. 16: 223-248.

 Shao, Q.,  Weng, S.S,  Liou, J.H.,  Lo, H-W.,  Jiang, H. (2019),  Developing A Sustainable Urban-Environmental Quality Evaluation System in China Based on A Hybrid Model, Int J Environ Res Public Health. 2019 Apr; 16(8): 1434., www.ncbi.nlm.nih.gov.

Sonu, G., Binod, P., Sonika, G.R. (2011), Ecological Footprint: A tool for measuring Sustainable development, INTERNATIONAL JOURNAL OF ENVIRONMENTAL SCIENCES Volume 2, No 1: 144-140.
UN-DESA ( 2015), World Population Prospects: The 2015 Revision, Key Findings and Advance Tables.Working Paper No. ESA/P/WP.241. United Nations - Department of Economic and Social Affairs (UN-DESA), Population Division, New York.
UNEP  (2012), The critical role of global food consumption patterns in achieving sustainable food systems and food for allA UNEP Discussion Paper. UNEP, Paris Available at:. http://fletcher.tufts.edu/CIERP/~/media/Fletcher/Microsites/CIERP/Publications/
2012/UNEPGlobalFoodConsumption. pdf.
UNPD (United Nations Population Division) (2018), World urbanization prospects: 2018 revision. https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS (Accessed 15 January 2019).
Wilson, J.,  Anielski, M. (2005),  Ecological Footprints of Canadian Municipalities and Regions, the Canadian Federation of Canadian Municipalities, Retrieved from. 29Wwp.2000: 25.  http://www.anielski.com.
Zhao, Sh., Ohgai, A. (2015), " Asian City Planning for a Sustainable Urban Society",Journal of Frontiers of Architectural Research: 251-252.
Zhen, Du, (2017), Ecological Footprint Analysis Based on Changing Food Consumption in a Poorly Developed Area of China, Sustainability 2017, 9, 1323; doi:10.3390/su9081323: 1-18. www.mdpi.com/journal/sustainability.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 آبان 1401
  • تاریخ بازنگری: 29 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار