ضرورت واکاوی ‌پسماندهای جامد شهری از مبدأ تا مقصد با تأکید‌ بر شهر آستارا (غرب استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

2 استادیارگروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی ،آستارا ، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ،رشت ، ایران

10.22034/jget.2023.172380

چکیده

مقدمه:  برنامه‌ریزی‌ پسماندهای جامد شهری فرآیندی پیچیده و چند وجهی است که نیازمند عزم جدی دستگاه‌های متولی و همکاری سایر بخش‌هایی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این امر دخیل هستند. آستارا از شمالی‌ترین شهرهای ایران و غربی‌ترین شهر‌ استان گیلان ‌با ویژگی‌های زیست‌محیطی منحصر به فردی که دارد نیازمند یک برنامه‌ریزی منظم برای مدیریت پسماندهاست؛ چرا که هم با دریا و هم جنگل مجاورت دارد و این عامل در صورت عدم مدیریت صحیح باعث شکننده شدن این دو فاکتور زیست‌محیطی خواهد شد.
هدف:  مقاله‌ با هدف بررسی نقاط ضعف و‌ قوت و فرصت‌ها و تهدید‌ها‌ی مدیریت پسماند شهر آستارا تدوین شده است.
روش شناسی:  ‌‌این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضمن تحلیل وضعیت موجود مدیریت پسماند شهر آستارا با استفاده از مدل تحلیلی ‌SWOT به بررسی نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های مدیریت پسماند‌ با روش پرسشنامه‌ای دلفی پرداخته‌‌؛ جامعه آماری شامل‌30 نفر از متخصصان و کارشناسان پسماند‌ و... ‌است که به صورت تصادفی انتخاب شده‌اند. ضریب پایایی پرسشنامه در روش آماری آلفای کرونباخ 75/0 تخمین زده شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی‌ شامل شهر آستارا در غرب استان گیلان می‌باشد‌، ‌که مطابق سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 دارای 51579 نفر جمعیت بوده است.
یافته­ ها و بحث:  فرصت‌ها به عنوان ظرفیت‌های بالقوه‌ای هستند که می‌توانند برای مقابله با تهدیدها مورد بهره‌برداری قرار گیرند. در بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای مدیریت پسماند با توجه به اینکه جمع امتیاز وزن دار برابر با 92/1 است و مقدار آن از عدد 5/2 کمتر است بنابراین در مدیریت پسماند شهر آستارا از فرصت‌های موجود به نحو احسن استفاده نشده است.
نتیجه­ گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که مراحل پنجگانه مدیریت پسماند در شهر آستارا با مشکلات ساختاری عدیده‌ای مواجه است و نقاط ضعف بر‌ ‌ نقاط قوت غلبه دارد و از فرصت‌های موجود در برابر تهدیدها به نحو مطلوب ‌‌استفاده نشده است‌.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Necessity of analysis of solid municipal wastes from origin to destination with emphasis on Astara city (West of Gilan province)

نویسندگان [English]

  • ramin hajiamiri 1
  • hossain asghari 2
  • Teymur Amar‌ 3
  • alireza poursheykhian 2
1 Ph.D. Candidate in Geography and urban Planning, Astara Branch, Islamic Azad University, , Astara, Iran
2 assistant Professor Department of Geography , Astara Branch ,Islamic Azad University, Astara ,Iran
3 assistant Professor Department of Geography ,rasht Branch ,Islamic Azad University, rasht ,Iran
چکیده [English]

Introduction: Planning municipal solid waste is a complex and multifaceted process‌ that requires the serious determination of the responsible agencies and the cooperation of other sectors that are directly and indirectly involved in this matter. Astara is one of the northernmost cities in Iran and the westernmost city of Gilan province, and with its unique environmental characteristics.
Methodology: In this research, using the descriptive-analytical method, while analyzing the current situation of Astara city waste management, using SWOT analytical model, the weaknesses, strengths, opportunities and threats of waste management in the city The Delphi questionnaire is used;The statistical population includes 30 waste specialists and experts, Managers and executives of waste Agency Which are randomly selected. The reliability coefficient of the questionnaire in Cronbach's alpha statistical method was estimated to be 0.75.
Geographical area of research: The includes the city of Astara in Gilan province, which according to 2016 population and housing census had a population of 51579 .
Results and discussion: potential capacities that can be exploited to deal with threats. In examining the opportunities and threats of waste management, considering that the sum of weighted points is equal to 1.92 And its value is less than 2.5, so the existing opportunities in the waste management of Astara city have not been used effectively.
Conclusion: The results of the study show that the five stages of waste management in the city of Astara face many structural problems And weaknesses outweigh strengths And the opportunities against threats have not been properly utilized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Analysis
  • Waste
  • Origin
  • Destination
  • Astara city
اصغری کلجاهی، ابراهیم، برزگری، قدرت، آذرمی عربشاه، رباب، شهبازی، آزاده.(1397). مکان‌یابی دفن پسماندهای جامد شهری شهرستان شاهین‌دژ با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی و‌GIS . نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی.‌ زمستان 1397. دوره‌‌22.شماره‌ 66.
باقری، کیوان، نیسانی سامانی، نجمه، جلوخانی نیارکی، محمدرضا، تومانیان آرا، حاجی بابایی، لیلا.(1400). تخمین زمان سفر وسایل نقلیه جمع‌آوری پسماند درمانی با استفاده از الگوریتم‌های شبکه عصبی مصنوعی مکانی زمانی (مطالعه موردی: شهر تهران). نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. دوره 9 شماره 1. بهار1400.
نوروزی، اصغر، قرنی آرانی، بهروز، عبدالحسینی، مریم. (1400). بررسی تاثیرات مدیریت پسماند بر حفظ محیط روستایی شهرستان شاهین‎ شهر و میمه. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی. مهر 1400.
جمعه پور، محمود، اتحاد، سیده شبناز، نوریان، فرشاد.(1399).  تبیین اصول، ابعاد و مؤلفه های رویکرد شهر اکولوژیک (مطالعه موردی: شهر بجنورد). نشریه پژوهش‌های جغرافیایی برنامه ریزی شهری. دوره 8. تابستان 1399. شماره 2.
خراسانی، محمدامین، مشفق نژادی، عنایت اله، حکمتی اصل، افشین.(1398). تحلیل مدیریت زباله در فضاهای پیراشهری یاسوج. نشریه توسعه فضاهای پیراشهری. بهار و تابستان 1398. شماره 1.
ابطحی، مهرنوش و همکاران.(1394). بررسی میزان آگاهی، آموزش و مشارکت عمومی در مدیریت پسماند: مطالعه موردی در شهر تهران. فصلنامه بهداشت در عرصه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. دانشکده بهداشت.
افضلی، رسول، رزگار، حمزه پور، کریمی، صادق، پوراحمد، احمد.(1395). بررسی قوانین موجود و عملکرد سازمان‌های متولی در مدیریت بهینه پسماندهای شهری (مورد مطالعه: کلانشهر تهران). نشریه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. دوره 6. شماره 24.
بوارد، لطف‌الله، ایلانلو، مریم.(1398). مدیریت مواد زائد جامد شهری با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی شهرستان ماهشهر. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال23. شماره 70. زمستان 1398.  
پاپلی‌یزدی، محمد حسین، وثوقی، فاطمه.(1383). ساماندهی صنایع بازیافت مواد زاید جامد در شهر مشهد لزوم ایجاد شهرک بازیافت. مجله جغرافیا و توسعه. بهار و تابستان ١٣٨3.
پیوسته‌گر، یعقوب، انصاری، حسین.(1396). بررسی و ارزیابی عوامل اجتماعی مؤثر بر کاهش سرانه تولید پسماند خانگی (نمونه موردی: مناطق 3 و 10 شهرداری تهران).  مجله علوم و تکنولوژی محیط‌زیست.
حاتمی، امیر مصطفی، معماریان فرد، مهسا، صبور، محمدرضا.(1395). بررسی تفکیک و جداسازی پسماند در مناطق 22 گانه شهر تهران با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی. مجله علوم و فنون نقشه برداری. دوره 6. شماره 3.
حاضری، مهین، سرایی، محمد حسین.(1398). تبیین و ارزیابی شاخص‌های مؤثر بر ارتقای کارایی سیستم مدیریت پسماند مطالعه موردی: شهر یزد. فصلنامه شهر پایدار. دورۀ 2. تابستان 1398. شمارۀ 2.
حجازی، سیداسداله، همتی، فریبا.(1395). مکان‌یابی بهینه دفن زباله روستای لیقوان با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه (ANP‌‌). نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال20. شماره 56. تابستان 1395.  
حیدری، حمیدرضا.(1396). مدیریت جامع پسماند شهر زنجان: چالش‌ها و راه کارها. پایان نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده. دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه تبریز. تبریز. ایران.
خسروی‌ مقدم، علی، شایان ‌نیا، سیداحمد، موحدی، محمدمهدی، عزیزی، خسرو.(1399). ارائه الگوی مدیریت پسماند با استفاده از الگوریتم کوانتومی. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای). سال دهم. شماره3.
رنجبر، ابوالفضل، حکیم پور، فرشاد، میریعقوب زاده، میرحسین، شریف نژاد، جواد، پیری، عیسی، بابایی، الی ناز.(1393). پهنه‌بندی و مکان‌یابی دفن پسماندهای شهری مطالعه موردی: شهر تبریز. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال18. شماره 47. بهار 1393.  
زرقی، امیر‌علی، رحمانی‌زاده، حسین.(1397).‌ ارزیابی اقتصادی صنعت بازیافت پسماند. هشتمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار. عمران و بازآفرینی شهری. قم.
سرایی، محمد‌حسین، جمشیدی، زهرا، آهنگری، نوید.(1395). اولویت‌بندی شاخص‌های مدیریت مواد زاید جامد شهری در راستای توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر بوکان)، مجله اقتصاد و مدیریت شهری.
شجاعی، محمد‌علی.(1394). تدوین مدل بهینه سیستم‌های مدیریت پسماند شهری با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی شهر تهران. رساله دکتری رشته جغرافیا برنامه‌ریزی شهری منتشر نشده. پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه. تهران. ایران.
عباسی، اصغر‌، تاجفر، ناصر‌، نگهدارپنیرانی، لیلا.(1398). ارتقاء کیفیت ارائه خدمات در شهرداری‌ها با تأکید بر مدیریت پسماند در شهرها مورد مطالعه: اسلامشهر. ششمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری و پنجمین نمایشگاه تخصصی انبوه سازان مسکن و ساختمان استان تهران. تهران.
عبدلی، محمدعلی، مهردادی، ناصر ، رضازاده، مجتبی.(1393). سیستم مدیریت پسماند در نوار ساحلی استان مازندران. مجله محیط‌شناسی. دورة 40 . شمارة 4 . صفحة 873 – 86.
عنابستانی, علی اکبر, علیزاده, لیدا. (1399). ارزیابی استراتژیک زیست محیطی پسماندهای ناشی از کشتارگاه صنعتی شهر سبزوار. مهندسی جغرافیایی سرزمین. 4(8). 391-403.
غلامرضایی، ثمین.(1395). نقش بازارچه مرزی در توسعه گردشگری (مطالعه موردی شهرستان آستارا). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری منتشر نشده. دانشگاه آزاد تهران مرکز. تهران. ایران.
قلی‌زاده، نقی، متانی، مهرداد، باقرزاده، محمدرضا، قلی‌پور‌کنعانی، یوسف.(1399). نقش راهبردی رسانه‌ها در‌ تبیین متغیرهای جغرافیای طبیعی-انسانی در مدیریت پسماند شهر تهران. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا(برنامه‌ریزی‌منطقه‌ای). سال دهم. شماره3.
محمدپور، تیمور.(۱۳۹۵). مدیریت پسماند شهری و راه‌های توسعه پایدار با برنامه‌ریزی شهری. نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت. قم. دانشگاه جامع علمی کاربردی استانداری قم.
معتمدی‌مهر، اکبر، مطیع‌دوست‌کومله، ابوذر.(1394). برنامه‌ریزی راهبری پارک بازارها با استفاده از مدل SWOT مطالعه موردی: شهر لنگرود. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. سال دهم. شماره 30.
نادری، مصطفی، معرب، یاسر، امیری، محمدجواد.(1396). ارزیابی سناریوهای چرخه حیات در استراتژیهای مدیریت پسماند شهر ماهدشت. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیا. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر. دوره 17. شماره 58.
نصرالهی، سجاد، علیمردانی، شریفی، محمد، تقی‌زاده یزد، محمد رضا.(1395).  مقایسه اثرات زیست‌محیطی سناریوهای مختلف پردازش و دفع پسماند جامد شهری به کمک روش LCA (مطالعه موردی: شهرستان تهران). فصلنامه سلامت و محیط‌زیست.
یزدانی، محمدحسن، غفاری‌گیلانده، عطا، غلامی، عبدالوهاب.(1394). ‌مدل‌سازی چیدمان مکانی‌فضایی واحدهای‌بازیافت پلاستیک (مطالعه‌ موردی:‌استان فارس). فصلنامه علمی‌پژوهشی فضای جغرافیا. دانشگاه آزاد‌اسلامی واحد اهر. دوره‌15. شماره 51.
Abarca-Guerrero, L., Maas, G., & Hogland, W. (2015): Solid waste management challenges for cities in developing countries. Revista Tecnología en Marcha, 28(2), 141-168.
Arbulú, I., Lozano, J., & Palmer, J. R. M. (2013): Municipal solid waste generation in mature destinations: An IPAT-type model for Mallorca. Economía agraria y recursos naturales, 13(1), 69-93.
Berkun,M,. Aras,E. and Nemlioglu,S .2005: Disposal of solid waste in Istanbul and along the Black Sea coast of Turkey. Waste Management Journal. 25:847-855.
Kanat. G, (2010): municipal solid-waste management in Istanbul, elsevier science, waste management, 30(8-9):1737-45.
Kaseva ME, Mbuligwe SE, Kassenga G. (2002): Recycling Inorganic Domestic Solid Wastes: Results from a Pilot Study in Dares Salaam City, Tanzania. Resources, Conservation and Recycling.
Moh, Y. & Latifah, Abd Manaf. (2017): Solid waste management transformation and future challenges of source separation and recycling practice in Malaysia. Resources, Conservation and Recycling, Vol.116, pp.1-14.
Tadesse, T., Ruijs, A., Hagos, F., 2008. Household waste disposal in Mekelle city. Northern Ethiopia Journal of Waste Management 28, 2003–2012.
Xiao, Xuemei Bai, Zhiyun Ouyang, Hua Zheng, Fangfang Xing, (2007), the composition, trend and impact of urban.