پهنه‌بندی سیلاب حوضه ابر شهرستان شاهرود به ‌منظور کاهش ریسک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.

10.22034/jget.2023.154398

چکیده

مقدمه:  شناسایی مناطق سیل‌خیز یک گام اساسی برای مدیریت ریسک سیل است و پهنه‌بندی خطر سیلاب اندازه‌گیری کمی از خطر سیل را فراهم می‌کند، درنتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل و تسهیل عملیات امداد و نجات فراهم می‌شود.
هدف:  هدف از این مطالعه پهنه‌بندی سیلاب حوضه ابر شهرستان شاهرود به ‌منظور کاهش ریسک با استفاده از مدل HEC-RAC  می باشد 
روش شناسی:  در این تحقیق ابتدا مقاطع عرضی با استفاده از نقشه توپوگرافی در محیط Arc/GIS و الحاقیه HEC-GeoRAS استخراج شدند. سپس خروجی های حاصل از HEC-GeoRAS به نرم افزار هیدرولیکی HEC- RAS وارد شد. در مدل HEC-RAS، با وارد کردن ضرایب زبری مانینگ، دبی سیل با پنج دوره بازگشت ۲، ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ ساله به دست آمد
قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش حوضه ابر شهرستان شاهرود می باشد.
یافته ­ها و بحث:  نتایج بدست آمده نشان داد که در بیشتر مقاطع سیلاب‌های با دوره بازگشت 5، 10، 25، 50 و 100 ساله از مقطع اصلی رودخانه بالاتر رفته و در اطراف رودخانه پخش می‌شود. همچنین اراضی زراعی که کنار این رودخانه قرار دارند تحت تاثیر وقوع سیل‌هایی با دوره بازگشت پایین (2 ساله) قرار گرفته و این امر برای ساکنین این روستا و زمین‌های کشاورزی خطر آفرین خواهد بود.  مساحت پهنه های سیل‌گیر برای دوره‌های بازگشت 5 ساله، 375؛ 10 ساله، 476؛ 25 ساله، 598؛ 50 ساله، 759 و 100 ساله، 1395 کیلومتر مربع  می باشد.
نتیجه­ گیری:  نتایج مربوط به مدل HEC-RAC دلالت بر توانایی مدل در پهنه بندی سیلاب  در بازه مورد مطالعه داشته است.

.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی پور، مرضیه؛ زیاری، کرامت الله (1397): پهنه‌بندی زمین‌های شهری در برابر خطر ناشی از سیلاب با رویکرد تاب آوری کالبدی (مطالعه موردی: رودخانه چشمه کیله)، مجله نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره11، شماره 1،صص 56-39.
احمدی، عبدالمجید( 1398): تحلیل و پهنه‌بندی مناطق در معرض خطر سیلاب در مناطق خشک با استفاده از تحلیل‌های مکانی( مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبریز فرخی)، نشریه مطالعات جغرافیای مناطق خشک، دوره نهم، شماره سی و ششم، صص43-32.
پارسایی، عباس(1400): پهنه‌بندی سیلاب رودخانه‌ها با استفاده از نرم افزارهای HEC-RAC و GIS( مطالعه موردی: رودخانه دشت سیلاخور، استان لرستان)، نشریه علوم و فنون سازندگی، شماره2، صص102- 87.
پورنبی درزی، سمیه؛ وفاخواه، مهدی؛ رجبی، محمد رسول(1400): پهنه بندی خطر سیل با استفاده از مدل هیدرولیکیHEC-RAC و ArcGIS ( مطالعه موردی: حوزه آبخیز چشمه کیله شهرستان تنکابن)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره10، شماره28، صص28-15.
پناهی، رویا؛ حسین زاده، محمد حسین؛ خالقی، سمیه (1398): پهنه‌بندی مخاطره‌ی سیلاب به منظور تعیین حریم رودخانه‌ها، مجله اکوهیدرولوژی، دوره6، شماره 2‌، صص 567-553.
رضایی مقدم، محمد حسین؛  یاسی، مهدی؛ نیکجو، محمد رضا؛ رحیمی، مسعود(1397): پهنه‌بندی و تحلیل مورفولوژیکی سیلاب‌های رودخانه قره‌سو با استفاده از مدل هیدرودینامیکیHEC-RAC ( از روستای پیرازمیان تا تلاقی رودخانه اهر چای)‌، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 25،صص15-1.
زنگنه تبار، زهرا (1395): پهنه‌بندی سیلاب با استفاده از مدل HEC-HMS(مطالعه موردی: حوضه آبریز زیلبر چای)، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز. استاد راهنما: محمد رضا نیک جو.
شفیعی مطلق، خسرو؛ عبادتی، ناصر(1399): پهنه‌بندی سیلاب و شبیه‌سازی رفتار هیدرولیک رودخانه با استفاده از نرم‌افزارHECRAC( مطالعه موردی: رودخانه مارون- جنوب غرب ایران)، مجله اکو هیدرولوژی، دوره 7، شماره 2، صص 397-409.
جمال، عبدالرحیم؛ پروان، علی؛ والی زاده، داریوش؛ (1398): پهنه‌بندی خطر سیلاب در رودخانه ایرانشهر با استفاده از مدل سازی عددی دوبعدی و GIS، نشریه علوم آب و خاک( علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)، شماره4، صص83-71.
محمدی، میر علی؛ محمدی، فرناز؛ فاخری فرد، احمد؛ بیژنوند، سجاد(1399): استخراج منحنی فرمان پهنه‌بندی ریسک سیلاب مطالعه موردی: رودخانه‌های باراندوزچای ارومیه، مجله هیدروژئومورفولوژی، دوره7، شماره22،  صص 108-87.
Charrier, R. and Li, Y.  (2010): Assessing resolution and source effects of digital elevation models on automated floodplain delineation: A case study forms the camp creek Watershed Missouri, Applied Geography, V.34, PP. 38-46.

Demir, V., Kisi, O. (2016): Flood Hazard Mapping by Using Geographic Information System and Hydraulic Model: Mert River, Samsun, Turkey, Advances in Meteorology PP:1-9.

13-Hudson, P., Botzen, W. J. W., Kreibich, H., Bubeck, P., Aerts, J. C. J. H. (2014): Evaluating the effectiveness of Flood Damage Mitigation Measures by the Application of Propensity Score Matching, Natural Hazards and Earth System Science, 14(7), pp. 1731-1747.

Jia, u., Wang, X., Naima, A., Hersi,M., Zhao, W. (2019): Flood-Risk Zoning Based on Analytic Hierarchy Process and Fuzzy Variable Set Theory, Natural Hazards , 20(3),PP.1-8.

John, F., England, Jr., Pierre, Y., Julien, Mark, V.  (2014): Physically-Based Extrime Flood Ferquency with Stochastic Storm Transposition and Pale Flood Data on Large Watersheds, Journal of Hydrology 510, PP. 228-245.
Maidment, D.R., Tate, E.C. (1999): Floodplain mapping using HEC-RAC and ArcView GIS (Doctoral dissertation, Center for Research in Water Resources, University of Texas at Austin (, 215P.
Markantonis, V., Meyer, V., Lienhoop, N. (2013): Evaluation of the Environmental Impacts of Extreme Floods in the Evros River Basin Using Contingent Valuation Method, Natural Hazards, 69(3), PP.1-15.
Noman, N. S, Nelson, E.J., and Zundel, A.K. (2001): Review of Automated Floodplain delination form digital terrain models. Journal of Water Resources Planning and Management 127(6), PP. 394-402.
ShahiriParsa, A. Noori, M. Heydari, M. Rashidi, M. (2016): Floodplain Zoning Simulation by Using HEC-RAS and CCHE2D Models in the Sungai Maka River, Air, Soil and Water Research, 9, pp. 55-62.
Silva, F. V. Bonuma, V., N. B. Uda, P. K. (2014): Flood Mapping in Urban Area Using Hec-Ras Model Supported by GIS, International Conference on Flood Management, 9pp.
Suriya, S. and Mudgal, B.V. (2011): Impact of urbanization on flooding: the thirusoolam sub watershed- A case study. Journal of Hydrology, V. 412-413, PP.  210-219.

Wilby, R., L., Keenan, R. (2012): Adapting to flood risk under climate change. Progress in physical Geography,36(3), PP.1-32.