تحلیل زیست پذیری اقتصادی سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا

نیکدل, نسرین; شهماری اردجانی, رفعت; حسنی مهر, سیده صدیقه; اصغری, حسین

تحلیل زیست پذیری اقتصادی سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحدآستارا، دانشگاه آزاد اسلامی،آستارا، ایران

² استادیارگروه جغرافیا، واحدآستارا، دانشگاه آزاد اسلامی،آستارا، ایران

³ دانشیارگروه جغرافیا، واحدآستارا،دانشگاه آزاد اسلامی،آستارا،ایران

⁴ استادیارگروه جغرافیا، واحدآستارا،دانشگاه آزاد اسلامی،آستارا،ایران

چکیده

مقدمه: مفهوم زیست پذیری از جمله مفاهیم نوین و نوظهور در ادبیات جغرافیا و برنامه ریزی روستایی است که بر قابلیت مکان تمرکز دارد. درحال حاضر شرایط نامناسب زندگی درسکونتگاههای روستایی کشور ما موجب شده تا روستاهها با چالش های بسیاری در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مواجه شوند. به تبع این شرایط توجه به زیست پذیری سکونتگاههای روستایی ضروری است.
هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل زیست پذیری اقتصادی، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا را مورد بررسی قرار داده است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش روستاهای شهرستان صومعه سرا است. برای دستیابی به هدف، از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی مبتنی بر توزیع پرسش‌نامه و مصاحبه با 377 نفر از سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه (20 روستای منتخب به روش نمونه گیری طبقه ای و به طور تصادفی ساده) بهره گرفته شد.
قلمرو جغرافیایی: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا می باشد.
یافته‌ها: برای ارزیابی زیست پذیری اقتصادی، پنج مولفه اشتغال و درآمد، هزینه های خانوار، وضعیت کشاورزی، ارزش زمین و مسکن، وضعیت گردشگری شناسایی شد. در این پژوهش از تحلیل های آزمون T تک نمونه ای برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش، تحلیل رگرسیون چندگانه جهت مشخص شدن تاثیر شاخص های اقتصادی بر زیست پذیری سکونتگاه های روستایی و از تحلیل مسیر جهت میزان اثرگذاری شاخص ها بر زیست پذیری استفاده شده است.
نتیجه‌گیری: کمک آزمون Tتک نمونه مشخص شد میزان زیست پذیری اقتصادی از میانگین مورد انتظار کمتراست. نتایج تحلیل مسیر نشان داد میزان زیست پذیری تحت تأثیر مستقیم شاخص اشتغال و درآمد (به میزان 422/0) و شاخص گردشگری (به میزان 269/0) می‌باشد. اگر چه شاخص های ارزش زمین و مسکن، هزینه خانوار و وضعیت کشاورزی به طور مستقیم بر زیست پذیری سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا موثر نبوده است و میزان اثر کل در هر سه شاخص پایین و در شاخص ارزش زمین و مسکن پایین و منفی است، اما به طور غیر مستقیم می توانند بر وضعیت اشتغال و درآمد روستاها تاثیرگذارده و بر افزایش یا کاهش زیست پذیری موثر واقع گردند. شاخص وضعیت گردشگری علی رغم تاثیر مستقیم بر میزان زیست پذیری از طریق شاخص اشتغال و درآمد نیز می تواند منجر به افزایش زیست پذیری گردد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25381490.1401.6.2.5.4

عنوان مقاله [English]

Economic viability analysis of rural settlements in Sowme Sara county

نویسندگان [English]

nasrin nikdel ¹
rafat shahmari ²
Sedigheh Hassanimehr ³
hossien Asghari ⁴

¹ Ph.D Candidate of Geography and Rural Planning, university of Islamic Azad, Astara, Iran

² Assistant Professor, Dep. of Geography, Astara Branch, Islamic Azad University, Astara,, Iran

³ Associate Professor, Dep. of Geography, Astara Branch, Islamic Azad university, Astara, ,Iran

⁴ Assistant Professor, Dep. of Geography, Astara Branch, Islamic Azad university,Astara,Iran

چکیده [English]

The concept of livability is one of the new and emerging concepts in the literature of geography and rural planning that focuses on the ability of place. Currently, the poor living conditions in the rural areas of our country have caused the villages to face many challenges in the economic, social and environmental fields. Consequently, it is necessary to pay attention to the viability of rural settlements. The statistical population of this research is the villages of Sowme Sara county. The aim of this study is to analyze the economic viability of rural settlements in Sowme Sara county by descriptive-analytical method. To achieve this goal, library resources and field studies based on the distribution of questionnaires and interviews with 377 heads of households living in sample villages (20 villages selected by stratified random sampling method) have been used. In order to assess economic viability, five components of employment and income, household expenditure, agricultural status, land and housing value, and tourism status were identified. In this study, one sample t-test analysis, multiple regression and path analysis were used in SPSS software. The results showed that the economic viability is lower than the expected average. Also, the amount of livability is directly affected by the employment and income index (0.422) and tourism index (0.269).

کلیدواژه‌ها [English]

Analysis
viability
economic viability
rural settlements
Sowme Sara

مراجع

آروین، محمود، حسین فرهادی خواه، احمد پوراحمد، الیاس منیری. (1397). ارزیابی شاخص های زیست پذیری شهری براساس ادراک ساکنان( نمونه موردی: شهراهواز)، دانش شهرسازی، دوره 2، شماره2، 1-17

افراخته،حسن، حمید جلالیان، آرزو انوری، ایوب منوچهری. (1395). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در زیست پذیری روستاهای ادغام شده درشهرمیاندوآب، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، جلد3، شماره 4، 415-441.

اصلاح عربانی، ابراهیم.(1387). کتاب گیلان، شهرستان های گیلان (شهرها، بخشها،دهستانها و روستاها)، چاپ اول، تهران، گروه پژوهشگران ایران، جلد 5.

ایراندوست کیومرث، علی اصغر عیسی لو، بهزاد شاه مرادی. (1394). شاخص زیست پذیری در محیط های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره4، شماره 13، 102-120.

بندرآباد،علیرضا، فرشته احمدی نژاد. (1393). ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی با تاکید بر اصول شهر زیست پذیر درمنطقه 22 تهران، مجله پژوهش وبرنامه ریزی شهری،سال پنجم،شماره شانزدهم، 55-74.

خراسانی، محمدامین. (1395). تاملی در مفهوم زیست پذیری،شناخت،سنجش و رویکردها، دوماهنامه پژوهش درهنر و علوم انسانی، سال اول،شماره2،9-15.

خراسانی, محمد امین، محمدرضا رضوانی.(1392). سنجش و ارزیابی مولفه های زیست پذیری در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین)، توسعه محلی روستایی-شهری(توسعه روستایی)، دوره 5، شماره1، 89-110.

خراسانی, محمد امین، محمدرضا رضوانی، سیدحسن مطیعی لنگرودی، مجتبی رفیعیان. (1391). سنجش و ارزیابی زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین)، پژوهش های روستایی،سال سوم،شماره چهارم، 79-104.

خزاعی نژاد، فروغ. (1394). تحلیل زیست پذیری در بخش مرکزی شهر تهران مورد پژوهش محله های منطقه 12، رساله دکتری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم زمین.ایران.

دیوسالار، اسدالله، علی شیخ اعظمی. (1390). برنامه ریزی فضایی توسعه پایدار شهرهای ساحلی (نمونه موردی: شهر ساحلی نور)، جغرافیا و توسعه، شماره 21، 43-64.

رستمعلی زاده، ولی‌اله، مسعود سلیانی. (1390). زندگی مطلوب روستایی با تأکید بر بهزیستی اجتماع روستایی، فصلنامه توسعه روستایی، دوره سوم،شماره2-شماره پیاپی802372، 165-186.

سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گیلان. (1395). سالنامه آماری استان گیلان، معاونت آمار و اطلاعات.

ساسان پور، فرزانه، سارا علیزاده، حوریه اعرابی مقدم. (1397). قابلیت زیست پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم،شماره48، 241-258.

سجاسی قیداری، حمدالله، طاهره صادقلو، حمیده محمودی. (1398). رتبه بندی روستاها براساس شاخص های زیست پذیری(مطالعه موردی:دهستان نظام آباد شهرستان آزادشهر). پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره1، 129-144.

علینقی پور، مریم. (1397). تبیین زیست پذیری سکونتگاه های روستایی پیرامون کلانشهر رشت، رساله دکتری، دانشگاه آزاد واحد رشت. ایران.

علینقی پور، مریم، عیسی پوررمضان، نصرالله مولایی هشتجین. (1400). تبیین زیست پذیری محیطی سکونتگاههای روستایی پیرامون کلان شهر رشت، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 53، شماره1،1-24.

عظمتی، حمیدرضا، سمیه پورباقر، ودود رستمی. (1396). جایگاه نیازهای بنیادین انسان درسیرتحولات مسکن(مطالعه موردی:شهراردبیل مبتنی برپیشینه تاریخی). نشریه هنرهای زیبا،معماری وشهرسازی، دوره 22، شماره2،43-50.

قراگوزلو، هادی، مرضیه شوقی. (1397). ارزیابی سطوح زیست پذیری نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش کاکی شهرستان دشتی). جغرافیا و روابط انسانی، دوره 1، شماره 3،353-358.

محمدی یگانه، بهروز، مهدی چراغی، کبری احمدی. (1393). بررسی آثار اعتبارات خرد برتوانمندسازی اقتصادی فقرای روستایی، مطالعه موردی: دهستان غنی بیگلو، شهرستان زنجان. جغرافیا و توسعه، تابستان 1393، دوره 12، شماره 35، 233-247.