بازآفرینی پایدار بافت های ناکارآمد شهری با تأکید بر راهبرد محرک توسعه (مورد پژوهی: محله پنبه ریسه شهر قزوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

مقدمه: بازآفرینی پایدار شهری از جمله راهکارهایی است که در سال‌های اخیر به واسطه­ی رویکردهای مختلفی که در راستای کاهش و رفع معضلات ناشی از بافت‌های ناکارآمد شهری ارائه نموده، از سوی جغرافیدانان، برنامه‌ریزان و طراحان شهری بسیار مورد توجه و اهمیت قرار گرفته است که محرک توسعه به جهت مزایایی که در رابطه با رشد درونی شهرها به همراه دارد، به عنوان یکی از راهبردهای مهم و مؤثر آن، شناخته شده است.
هدف: تبیین چارچوبی برای بکارگیری راهبرد محرک توسعه در بازآفرینی پایدار نواحی ناکارآمد شهری و بکارگیری راهبرد محرک توسعه در بازآفرینی محله پنبه­ریسه است.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی-توسعه‌ای و از نظر رویکرد روش‌شناختی، کیفی-کمی است که در دو بخش مطالعات نظری و عملی با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و تجزیه و تحلیل از طریق ماتریس تحلیلی SWOT و ماتریس کمی QSPM صورت گرفته است.
قلمرو جغرافیایی: محله پنبه‌ریسه یکی از کهن­ترین محلات شهر قزوین است که در منطقه یک و در محدوده‌ی جنوب مرکزی این شهر قرار گرفته است.
یافته‌ها: با بررسی مطالعات پیشین، چارچوب نظری پژوهش در چهار حوزه کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی تبیین شده و با استناد به آن، سایر مراحل تحقیق از جمله شناخت، تجزیه، تحلیل و ارائه راهبردها انجام گرفته است که در بخش شناخت، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید محله‌‌ی پنبه‌ریسه در قالب ماتریس سوات مورد واکاوی قرار گرفته و به کمک آن، استراتژی‌های محرک بیان گردیده است و در نهایت با استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی کمی، راهبردها در راستای بازآفرینی پایدار بافت، الویت‌بندی و ارائه شده‌اند.
نتیجه‌گیری: نتایج به دست آمده از یافته‌ها گویای آن است که ناکارآمدی یک بافت به عوامل گوناگونی وابسته است که در صورت شناسایی درست و به موقع آن‌ها، می‌توان محدوده را از خطر افول و مرگ تدریجی در امان نگه داشت. یکی از راهکارهای نجات اینگونه بافت‌ها، بازآفرینی با راهبرد محرک توسعه است که به کمک پروژه­های محرک کوچک و بزرگ مقیاس، با بازگرداندن پویایی، جنب و جوش، نشاط و سرزندگی دوباره به بافت­های ناکارآمد، بر بازآفرینی پایدار آن‌ها تأثیر می­گذارد. راهبردهای محرک توسعه و پروژه‌های مستخرج از آن‌ها، در صورت اجرای صحیح، می­توانند رونق و پویایی را به بافت تزریق نموده و نقش به سزایی در بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد از جمله محله‌ی پنبه‌ریسه شهر قزوین، ایفا کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایزدفر، الهام، ساسانپور، فرزانه، تولائی، سیمین، سلیمانی، محمد. (1399). عوامل کلیدی مؤثر بر آینده بازآفرینی پایدار شهری (مورد پژوهی: بافت ناکارآمد منطقه 14 شهر اصفهان). کاوش های جغرافیایی مناطق بیابانی. 8 (2) 216-187.
ایزدفر، نجمه، رضایی، محمدرضا، محمدی، حمید. (1399). ارزیابی بافت‌های ناکارآمد شهری براساس رویکرد بازآفرینی پایدار (مطالعۀ موردی: بافت ناکارآمد شهر یزد). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری.
بحرینی، سیدحسین، ایزدی، محمد سعید و مفیدی، مهرانوش (1393). رویکردها و سیاست­­های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، (9) 17-30.
جهان‌شاهی، محمدحسین (1382). تحلیل بافت های فرسوده و مشکل سازی شهری و راهبردهای آن، نشریه جستارهای شهرسازی، (5) 61-42.
حبیبی، کیومرث، احمد پور احمد، و ابوالفضل مشکینی. 1386. بهسازی و نوسازی بافت های کهن شهری. کردستان: انتشارات دانشگاه کردستان و سازمان عمران و بهسازی شهری.
عندلیب، علیرضا، بیات، اشکان و لیلا رسولی (1392). مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت های فرسوده شهری بلوک خیام تهران (ایران) و پروژه لیورپول (بریتانیا). آمایش محیط، 6 (23) 104-79.

کلانتری، خلیل؛ اسدی، علی و شهلا چوبچیان (1388)، تدوین و اعتبارسنجی شاخص های توسعه پایدار مناطق روستایی، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه ای، (2) 86-69.

مرکز خدمات تخصصی هنر و معماری جهاد دانشگاهی قزوین. (1395). بازخوانش و طراحی تابلوهای هویت­بخش محلات در بافت تاریخی شهر قزوین. سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین.