تحلیل اثرات تالاب انزلی در پایداری اقتصادی روستاهای حاشیه تالاب انزلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

4 استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: تالاب­ها عمدتاً در مجاورت سکونتگاه­ها قرار دارند و بین تالاب­ها و پایداری سکونتگاه­های روستایی حاشیه رابطه دوسوی­ای وجود دارد. به همان اندازه که پایداری جوامع روستایی به پایداری تالاب­ها وابسته است. همچنین تالاب انزلی از مراکز مهم جذب گردشگر گیلان محسوب می­شود و معیشت ساکنان حاشیه تالاب به لحاظ کشاورزی، صیادی و تامین مواد اولیه صنایع دستی به حیات آن بستگی دارد.
هدف: تحلیل پایداری اقتصادی در جوامع روستایی حاشیه تالاب بر اساس الگوی بوم روستا و هدف این پژوهش بوده و فرضیه تاثیرگذاری بازسازی تالاب انزلی در پایداری روستاهای حاشه­ای آن و فرضیه تاثیر تحولات محیطی تالاب بر تعلق خاطر بومیان به روستا مورد بررسی قرار گرفته است.
روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر مبنای روش از نوع توصیفی-تحلیلی می­باشد و شاخص­هایی جهت تعیین میزان پایداری روستاها تدوین شدند و در پایان، تجزیه و تحلیل داده­ها به صورت تحلیلی و مقایسه­ای صورت پذیرفته است.
قلمرو جغرافیایی: حوزه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است و حوزه مطالعاتی در این پژوهش 15 روستای (روستاهای بندر انزلی و صومعه سرا) حاشیه تالاب می­باشد.
یافته­ها: براساس مطالعات میدانی انجام شده در مورد روستاها مشخص شد که بخش عمده­ای از جمعیت فعال این روستاها متاثر از زمین­های کشاورزی به فعالیت­های کشاورزی مشغول می­باشند. با توجه به اینکه قسمت اعظم برنج کاری و کشاورزی و درختان غیرمثمر در قسمتی از جلگه گیلان قرار گرفته و اشتغال­زایی را برای کشاوران فراهم آورده است و اولویت­های اول کشاورزان ناحیه، کشت برنج بوده و نیز به علت وجود آب مکفی برای رشد گیاه مذکور از محبوبیت ویژه­ای برخوردار می­باشد. علاوه بر کشت و کار برنج، حاشیه تالاب به لحاظ داشتن محیطی متفاوت از لحاظ برنج­کاری، دارای اثرات مثبت بر دامداری و دامپروری به علت دارا بودن زمین­های حاصلخیز برای رشد و تنوع پذیری و انبوهی در گونه­های گیاهی می­باشد. همچنین بررسی­ها حاضر نشان داد که تعداد گردشگران نسبت به 10 سال گذشته در 3/73 درصد از روستاها روند افزایشی داشته است.
نتیجه ­گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که حدود 32 درصد خانوارها برای تامین معیشت خود به صیادی و حدود 16 درصد نیز به شکار می­پردازند. علاوه بر شکارچیان و صیادان غیررسمی، بخش تعیین کننده درآمدهای حدود 500 خانوار از حاشیه نشینان بعنوان آب‌بندان‌دار در شش ماه از سال مستقیما از تالاب تامین می­گردد. نتایج بدست آمده از وابستگی اشتغال بیش از 65 درصد روستاییان به تالاب بیانگر اهمیت وجود آن در زمینه پایداری اقتصادی مردم روستا می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the effects of Anzali Wetland on the economic stability of villages around Anzali Wetland

نویسندگان [English]

  • Behzad Majidi 1
  • MohammadBaset Ghoreishi 2
  • Teimour Amar 3
  • Nasrollah MolaeiHashjin 4
  • Parviz Rezaei 3
1 Ph.D Student, Department of Geography and Rural Planning, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
2 Assistant Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
3 Associate Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
4 Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
چکیده [English]

Abstract
Wetlands are mainly adjacent to settlements and there is a two-way relationship between wetlands and the stability of marginal rural settlements. As much as the stability of rural communities depends on the sustainability of wetlands. Anzali Wetland is also one of the important tourist attractions of Gilan and the livelihood of the inhabitants of the wetland in terms of agriculture, fishing and supply of raw materials for handicrafts depends on its life. The catchment area of the wetland has an area of about 374 thousand hectares and the study area in this study is 15 villages on the edge of the wetland. Also, Anzali Wetland is one of the important centers of tourist attraction in Gilan. Economic stability analysis in rural communities around the wetland is based on the model of the village ecosystem and the purpose of this study. The village has been examined. The analysis of economic stability in rural communities on the edge of the wetland is based on the model of the village ecosystem and the purpose of this study. The present study is applied in terms of purpose and based on a descriptive-analytical method. Indicators were developed to determine the degree of sustainability of the villages. Finally, the data were analyzed analytically and comparatively. Based on field studies conducted in the villages, it was found that the majority of the active population of these villages are engaged in agricultural activities affected by agricultural lands. Considering that most of the rice cultivation

کلیدواژه‌ها [English]

  • wetland
  • economic stability
  • basin
  • Anzali
اعظمی موسی و شانازی، کاروان. (1397). تحلیل تأثیرات تالاب زریوار مریوان بر دارایی های معیشتی خانوارهای روستایی حاشیه تالاب، جغرافیا و توسعه، 51 (2)، 42-26.
بریمانی، فرامرز؛ راستی، هادی؛ رئیسی، اسلام و محمدزاده، مسعود. ( 1395). تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر بر معیشت خانوار در سکونتگاه های روستایی مورد شناسی: شهرستان قصرقند. جغرافیا و آمایش شهری و منطقه ای، 18(1)، 96-85.
پاپلی یزدی، محمد حسین و ابراهیمی، محمد امیر. (1381). نظریه های توسعه روستایی. تهران: انتشارات سمت، (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها).
رفیع پور، فرامرز. (1369). جامعه روستایی و نیازهای آن. شرکت سهامی انتشار، چاپ اول.
سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان. (1395). سالنامه آماری استان گیلان، معاونت آمار و اطلاعات. 51 صفحه.
سجاسی قیداری، حمداله؛ صادقلو، طاهره و شکوری فرد، اسماعیل. (1395). سنجش سطح دارایی های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان تایباد). مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 5(1)، 216-197.
شهبازی، اسماعیل. (1397). جستارهایی از ترویج در توسعه روستایی، درآمدی بر توسعه روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ضیایی، محمود و ترابیان، پونه. (۱۳۸۹). سنجش سطح قابل قبول اثرات منفی اجتماعی گردشگران بر جوامع محلی در ایران؛ مورد مطالعه: سکونتگاههای روستایی حوزه تالاب پریشان. فصلنامه جغرافیا، ۲۷ ، ۲۰۵-۲۲۵.
عامری سیاهویی، حمیدرضا؛ رستم گورانی، ابراهیم و بیرانوندزاده، مریم. (1390). سنجش درجه پایداری و توسعه روستایی در بخش شهاب شهرستان قشم. نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 3(4)، 177-159.
کرمی دهکردی، اسماعیل و انصاری، افشـین. (1391). تأثیر طرح های منابع طبیعی بـر معیشـت پایـدار خانوارهای روستایی درشهرستان زنجان. مجلة علمی و پژوهشی فنـاوری هـای نـوین کشـاورزی، 5(2)، 136-107.
منشی زاده، رحمت الله، بیژن رحمانی و ملکی، لطف الله. (1393). عملکرد مدیریت نوین روستایی در پایداری اقتصادی سکونتگاههای روستایی) روستاهای پیرامون اردبیل. فصلنامه جغرافیا، 40، 14۶-133.
مولایی هشجین نصراله، دادرس حسن. ( 1392). تحلیل اهمیت اجتماعی و اقتصادی روستاهای حاشیه تالاب بندر انزلی. مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 25(8)، 1-16.
نظری دوست، علی. (1389). حفاظت از تالاب. سازگاری با تغییرات اقلیمی، طرح حفاظت از تالاب. ایران، ویژه نامه روز جهانی تالاب ها ، بولتن شماره 7.
Bell, S., & Morse, S. (2013). Measuring sustainability: Learning from doing. Routledge.
Birkmann, J. (2000). Nachhaltige raumentwicklung im dreidimensionalen nebel. UVP-report3(2000), 164-167.
Clarkson, B. R., Ausseil, A. G. E., & Gerbeaux, P. (2013). Wetland ecosystem services. Ecosystem services in New Zealand: conditions and trends. Manaaki Whenua Press, Lincoln, 192-202.
DFID. (2000). Sustainable livelihoods guidance sheets. London UK: DFID.
Ellis, F., & Allison, E. (2004). Livelihood diversification and natural resource access. FAO, Livelihood Support Programme (LSP). Working Paper 9. FAO, Rome.
Fang, Y. P. (2013). The effects of natural capital protection on pastoralist’s livelihood and management implication in the source region of the Yellow River, China. Journal of Mountain Science10(5), 885-897.
Inskeep, E. (1991). Tourism planning: An integrated and sustainable development approach. John Wiley & Sons.
Kesianin, Ahmad (2017). Environment and its diversity, Department of Environment and Sustainable Development, Pars Oil Journal.
Lamsal, P., Pant, K. P., Kumar, L., & Atreya, K. (2015). Sustainable livelihoods through conservation of wetland resources: a case of economic benefits from Ghodaghodi Lake, western Nepal. Ecology and Society20(1).
McIntyre, G. (1993). Sustainable tourism development: guide for local planners. World Tourism Organization (WTO).
Mulatu, K., Hunde, D., & Kissi, E. (2015). Socio-economic impacts of wetland cultivation in South-Bench, Southwest Ethiopia. African Journal of Agricultural Research10(8), 840-848.
Mwakaje, A. G. (2009). Wetlands, livelihoods and sustainability in Tanzania. African Journal of Ecology47, 179-184.
Singh, R. K. (2012). An overview of sustainability assessment methodologies. Ecological Indicators. pp.281-299. Journal homepage:www.elsevier.com/locate/ecolind.
Zenteno, M., Zuidema, P. A., de Jong, W., & Boot, R. G. (2013). Livelihood strategies and forest dependence: New insights from Bolivian forest communities. Forest Policy and Economics26, 12-21.