شناسایی مهمترین مخاطرات طبیعی تأثیر‌گذار بر آسیب‌پذیری شهری نمونه موردی: شهر اردبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مقدمه: جهت کاهش آسیب­پذیری سکونتگاه­ها، شناسایی مهمترین مخاطرات منطقه از جمله مخاطرات محیطی ضرورت دارد تا با تاب­آور نمودن شهرها و کاهش خطرات و پیش­گیری از وقوع آنها اقدامات لازم انجام شود.
هدف: هدف این مقاله شناسایی مهمترین مخاطرات طبیعی تاثیرگذار بر آسیب­پذیری شهر اردبیل است.
روش‌شناسی: تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. رویکرد پژوهش از نوع ترکیبی و مدل متوالی اکتشافی است. جامعه آماری پژوهش، اساتید و کارشناسان متخصص شهر اردبیل در این زمینه است. داده­های کیفی، به روش نمونه­گیری هدفمند، توسط 10 نفر از اساتید دانشگاه محقق اردبیلی و داده­های کمّی، به روش نمونه­گیری گلوله برفی، توسط 200 نفر از متخصصان مربوطه بدست آمد. برای تحلیل داده­ها و بررسی اثرگذاری متغیرها از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با روش حداقل مربعات جزئی (smart- pls) استفاده شد.
قلمرو جغرافیایی: قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر شهر اردبیل است.
یافته‌ها: یافته ­های تحقیق کیفی و کمی نشان ­داد که 9 متغیر تحقیق (مخاطرات طبیعی) آسیب­پذیری شهر اردبیل را به میزان 824/0 تبیین می­کنند. بیشترین آماره t و بیشترین ضریب مسیر برای متغیرهای مخاطرات سرمای شدید و یخبندان، زلزله و باد و طوفان مربوط می­شود.
نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق حکایت از این داد که از بین مخاطرات طبیعی، سرمای شدید و یخبندان، زلزله، باد و طوفان، برف شدید و گرمای شدید، مهمترین مخاطرات اردبیل هستند. در همین راستا این پژوهش برای مدیران این حقیقت را روشن می­سازد که آنها با شناسایی و برنامه­ریزی بر مخاطرات طبیعی و متغیرهای تبیین کننده آن علاوه بر کاهش آسیب­پذیری شهر، می­توانند زمینه را برای تاب­آوری شهری نیز فراهم سازند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Identification of Natural Hazards Effective in the Urban Vulnerability (Case Study: Ardabil City)

نویسندگان [English]

  • Asghar Pashazadeh 1
  • Mohammad Hasan Yazdani 2
  • Fatemeh Zadvali 3
1 PhD in Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
2 Professor of Geography and Urban Planning, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
3 PhD in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction: In order to reduce the vulnerability of settlements, it is necessary to identify the most important hazards in the region, including environmental hazards, in order to take necessary measures by resuscitating cities and reducing hazards and preventing their occurrence.
Objectives: The purpose of this article is to identify the most important natural hazards affecting the vulnerability of Ardabil.
Methodology: The present study is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in nature. The research approach is a hybrid and sequential exploratory model. The statistical population of the research is professors and experts of Ardabil City in this field. Qualitative data were obtained by purposive sampling method by 10 professors of Mohaghegh Ardabili University and quantitative data were obtained by snowball sampling method by 200 relevant specialists. Analysis of variance was used to analyze the data and evaluate the effect of variables in SmartPLS software.
Geographical Context: The geographical territory of the present study is the city of Ardabil.
Result and Discussion: Qualitative and quantitative research findings showed that 9 research variables (natural hazards) explain the vulnerability of Ardabil city by 0.824. The highest t-statistic and the highest path coefficient are related to the variables of extreme cold and frost, earthquake, wind and storm hazards.
Conclusion: The results showed that among the natural hazards, severe cold and frost, earthquake, wind and storm, heavy snow and extreme heat are the most important hazards in Ardabil. In this regard, this study clarifies by identifying and planning on natural hazards and its explanatory variables, in addition to reducing the vulnerability of the city, managers can also provide the basis for urban resilience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Natural hazards
  • Vulnerability
  • Combined Research Method
  • Minimum Squared Model
  • Ardabil city

مراجع

اسفندیاری­درآباد، فریبا؛ عطا، غفاری­گیلانده و خداداد، لطفی. (1393) . ارزیابی آسیب­پذیری شهرها از گسل­های پیرامونی با استفاده از روش TOPSIS در محیط GIS مطالعه‌ی موردی: (شهر اردبیل). مخاطرات محیط طبیعی، 4: 17-33. 
اوزی، رمضان. (1393). جغرافیای مخاطرات (مخاطرات انسانی و طبیعی)، ترجمه محمد ظاهری، چاپ سوم. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
آزاده، سیدرضا؛ و تقوایی، مسعود. (1396) . تحلیل فضایی آسیب­پذیری سکونتگاه­های شهری و روستایی در برابر مخاطره زلزله (مطالعه موردی: استان گیلان)، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 3: 71-84.
بیرودیان، نادر. (1385). مدیریت بحران اصول ایمنی در حوادث غیرمنتظره. مشهد: نشر جهاد دانشگاهی مشهد.
پویان، ژیلا؛ و فریبرز، ناطقی­الهی. (1378). آسیب­پذیری ابر شهرها در برابر زمین لرزه؛ مطالعه موردی شهر تهران، سومین کنفرانس بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله (صص 1-17)، جلد چهارم، تهران.
حاجی­نژاد، علی؛ احد، بدلی؛ و واحد، آقایی. (1394). بررسی عوامل مؤثر برآسیب‌پذیری ناشی از زلزله در مناطق شهری دارای سکونت‌گاه‌های غیررسمی با استفاده از GIS (مطالعة موردی مناطق1و5 شهر تبریز)، مخاطرات محیط طبیعی، 6: 33-56.
حسین­زاده، سیدرضا. (1383). برنامه­ریزی شهری همگام با مخاطرات طبیعی با تأکید بر ایران، جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 3: 59-88
درستکار­گل­خیلی، هما؛ یدالله، یوسفی؛ مهدی، رمضان­زاده­لسوبی؛ و همت­الله، روده. (1394). ارزیابی میزان تاب­آوری سکونتگاه­ها در برابر مخاطره­ی سیلاب در روستاهای منتخب حوضه­ی نکارود، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 7: 15-30.
روستایی، شهرام. (1390). پهنه­بندی خطر گسل تبریز برای کاربری­های مختلف اراضی شهری، جغرافیا و توسعه، 21: 27-41.
طاهری­زاده، کیاتون. (1394). بررسی تاثیرات چابکی زنجیره­تامین، بر سودآوری سازمان، پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، گروه مدیریت اجرایی.
فرجی­سبکبار، حسنعلی؛ مرتضی، امیدی­پو، مهدی، مدیری؛ و امیر، بسطامی­نیا. (1393). ارائه مدل پهنه­بندی آسیب­پذیری شهر اهواز با استفاده از مدل مرتب­سازی گزینه­ها مبتنی با پروفایل (SSP)، مدیریت بحران،  1: 45-56.
فرزاد­بهتاش، محمدرضا؛ محمدعلی، کی­نژاد، محمدتقی، پیربابایی؛ و علی، عسگری. (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه­های تاب­آوری کلان شهر تبریز، هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 3: 33-42.
قهرودی­تالی، منیژه؛ آنیتا، مجیدی­هروی؛ و اسماعیل، عبدلی. (1395). آسیب­پذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعه موردی: تهران، درکه تا کن)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 17: 21-  35.
لطفی، خداداد. (1391). مدل­سازی ضریب آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از GIS و GA مطالعه موردی: (شهر اردبیل)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکدة علوم و ادبیات انسانی، گروه جغرافیا.
محمدپور، احمد. (1389). فرا­ روش بنیان­های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
محمدی، علیرضا؛ و اصغر، پاشازاده. (1396). سنجش تاب­آوری شهری در برابر خطر وقوع زلزله، مطالعه موردی: شهر اردبیل، پژوهش­های دانش زمین، 30: 112-126.
یاراحمدی، داریوش؛ و سیامک، شرفی. (1395). عوامل محیطی موثر بر شکل‌گیری و رخداد مخاطرات طبیعی سکونت‌گاه‌های روستایی دشت سیلاخور استان لرستان، مخاطرات محیط طبیعی، 8: 123-134.
Al-Nammari, F., & Alzaghal, M. (2015). Towards Local Disaster Risk duction in Developing Countries: Challenges from Jordan. Isaster Risk Reduction, 12: 34-41.
ESCAP. (2014). Statistical Yearbook for Asia and the Pacific 2014, Nnited Nations Publications. Www. ESCAP. Org.
Henseler, J., Ringle C. M., & Sinkovics, R. R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. Advances in International Marketing, 20: 277-320.
Herbert, E., Huppert, R, & Sparks, J. (2006). Extreme natural hazards: population growth, globalization and environmental change. Royal society publishing, 364: 1803-1814.
Hemingway, L., & Priestley, M. (2014). Natural Hazards, Human Vulnerability and Disabling Societies: A Disaster for Disabled People? Review of Disability Studies: An International Journal, 2: 57-67.
Parvin, G. A., Surjan, A., Rahman, A., & Shaw, R. (2016). Urban Risk, City Government, and Resilience, Urban Disasters and Resilience in Asia, 21-34.
Peduzzi. P., Dao, H., Herold, C., & Mouton, F. (2009). Assessing global exposure and vulnerability towards natural hazards: The Disaster Risk Index. Natural Hazards Earth System Sciences, 9: 1149–1159.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 شهریور 1398
  • تاریخ پذیرش: 05 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار