طراحی و پیاده سازی مفهوم رابطه فعالیت ها جهت کاهش آسیب پذیری کاربری های شهری در برابر بحران زلزله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، مهندسی معماری، دپارتمان مهندسی معماری، دانشکده فنی پسران سمنان، دانشگاه فنی و حرفه ای استان سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

مقدمه: یکی از جنبه­های مؤثر در جهت کاهش آسیب­پذیری مناطق شهری در برابر خطر زلزله، برنامه­ریزی کاربری زمین شهری به عنوان هستة اصلی برنامه­ریزی شهری است. تغییر در نحوة استفاده از زمین در شهرها با هدف کاستن آسیب­های ناشی از زلزله، یکی از راهکارهایی است که نقش مؤثر آن در مقابله با آسیب­های زلزله به اثبات رسیده است.
هدف: برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری با تدوین ضوایط و مقررات منطقه­بندی (ارتفاعی، تراکمی و کارکردی) تفکیک اراضی، تخصیص فضاهای کافی برای انواع فعالیت، در نظر گرفتن سازگاری کاربری­ها، تعیین حریم نواحی خطرناک، انتقال کاربری­های ناسازگار، تدوین ضوابط و مقررات در زمینه تناسب توسعه و نهایتاً پیش­بینی شرایط بحران و نیازهای مطرح در آن، قادر به کاهش آسیب­پذیری مناطق شهری می­باشد.
روش‌شناسی: در این پژوهش براساس روش توصیفی- تحیلی، ابتدا به بررسی برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری برای مقابله با آسیب­های ناشی از زلزله، طبق سه شاخص ارزیابی اختلاط کاربری­ها که شامل دسترسی­پذیری، کثرت (تراکم) و نحوه­ی توزیع می­باشند، پرداخته شده است. سپس با استفاده از نمودار رابطة فعالیت­ها، درجة لزوم نزدیکی هر کاربری با کاربری دیگر براساس معیارهای سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و وابستگی تعریف و دیاگرام رابطه فعالیت­ها پیشنهاد شده است.
یافته‌ها: کارکرد ویژه این کاربری­ها (حین و بعد از بحران)، ایجاد فضا و مکانی مناسب برای اجتماع و پناه گرفتن شهروندان در حین وقوع حادثه و انجام تمهیداتی مناسب برای اسکان ضروری آسیب­دیدگان و ... است. توجه به نوع قرارگیری این کاربری­ها در شهر و ارتباط آن­ها با سایر کاربری­ها، کارآیی شهر را در برابر بحران ناشی از زلزله، افزایش می­دهد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می­دهد که هرگاه در تعیین کاربری اراضی شهری، همجواری­ها رعایت گردد و کاربری­های ناسازگار در کنار یکدیگر قرار داده نشوند، امکان تخلیه سریع افراد و امدادرسانی فراهم می­گردد. همچنین اگر کاربری­ها در شهر به­گونه­ای توزیع شوند که سبب عدم تمرکز گردند، می­توان انتظار داشت آسیب­پذیری شهر در برابر زلزله تا حد زیادی کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها


اسمعیل­پور، نجما؛ کارآموز، الهام؛ و فخارزاده، زهرا. (1394). ارزیابی اختلاط کاربری در فضای شهری خیابان و راهکارهای ارتقای آن (مورد نمونه: خیابان کاشانی در بافت میانی شهر یزد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 30 (3)، 1- 24.
امینی، الهام؛ حبیب، فرح؛ و مجتهدزاده، غلامحسین. (1389). برنامه­ریزی کاربری زمین، نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 11 (3)، 161- 174.
انتظاری هروی، عبدالرسول. (1393). طرح­ریزی واحدهای صنعتی. تهران: مؤسسه انتشاراتی جهان جام جم.
جوادی، قاسم؛ طالعی, محمد؛ و کریمی, محمد. (1392). ارزیابی کاربرد شاخص­های تعیین تنوع در اختلاط کاربری­های شهری (مطالعه موردی نواحی و محلات منطقه هفت شهرداری تهران، نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 4 (16)، 23- 46.
جوادی، قاسم؛ طالعی، محمد؛ و کریمی، محمد. (1392). توسعه مدل ارزیابی اثرات اختلاط کاربری­های شهری بر پایه شاخص­ها و تحلیل­های مکانی، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، 8، 69- 84.
سلطانی، علی؛ سقاپور، طیبه؛ ایزدی، حسن؛ و پاک­شیر، عبدالرضا. (1391). تولید سفرهای درون­شهری و تأثیرپذیری از تنوع کاربری زمین (نمونه موردی: چهار محدوده مسکونی در شهر شیراز)، نشریه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 3 (12)، 1- 12.
علی­اکبری، اسماعیل؛ و عمادالدین، عذرا. (1391). ارزیابی کمّی و کیفی کاربری­های شهری با تأکید بر نظام توزیع و الگوی همجواری (مطالعه موردی: ناحیه یک شهر گرگان)، نشریه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 79، 151- 172.
قائدرحمتی، صفر؛ عاشورلو، مهراب. (1390). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل، مجموعه مقالات سومین همایش ملی پدافند غیرعامل، ایلام: دانشگاه ایلام.
قربانی، رسول. (1393). نگرشی بر الگوهای نوین آمایش شهری، تبریز: انتشارات فروزش.
محمدپور، علی؛ ضرغامی، امیرحمزه؛ و ضرغامی، سعید. (1396). بررسی و ارزیابی پهنه­ها و عناصر آسیب­پذیر شهر از دیدگاه پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر سنندج)، فصلنامه اطالعات جغرافیایی (سپهر)، 26 (102)، 175- 190.
ملکی، کیومرث؛ و برندکام، فرهاد. (1391). دفاع و امنیت شهری از منظر پدافند غیرعامل و خلق فضاهای دفاع­پذیر بر پایه شهر امن (از گذشته تا به امروز)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 21 (81)، 91- 103.
واعظی، سمانه؛ سعدی­مسگری، محمد؛ و کاویاری، فرناز. (1394). ارزیابی مکانی همسایگی در کاربریهای شهری از نظر سازگاری و وابستگی (مطالعه موردی: شهر ابهر)، اولین کنفرانس ملی مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، تهران: دانشکده مهندسی نقشه برداری دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی.
Cervero, R. and Kochelman, K. M. (1997). Travel Demand and the three Ds: Density, Diversity and Design, Transportation Research Part D Transport and Environment, 2(3):199-219.
Chapin, F., Stuart and Kaiser Edward, J. (1979). Urban land use planning, New York: Illinois press.
Christian, H., Bull, F. C., Middleton, N. J., Knuiman, M. W., Divitini, M. L., Hooper, P., Amarasinghe, A. and Giles-Corti, B. (2011). How important is the land use mix measure in understanding walking behaviour? Results from the RESIDE study, International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 8(55): 1- 12.
Dutta‚ V. (2012). War on the Dream‚ How Land use Dynamics and Peri-urban Growth Characteristics of a Sprawling City Devour the Master Plan and Urban Suitability‚ A Fuzzy Multi-Criteria Decision Making Approach‚ proceeded In 13th Global Development Conference Urbanisation and Development: Delving Deeper into the Nexus‚ Budapest: hungary.
Ghouchani, M., Taji, M., Kordafshari, F. (2019). The Effect of Qibla Direction on the Hierarchy of Movement in Mosques Using the Material Flow Pattern (MFP) and Activity Relationship Chart (Case Study: Mosques of Yazd City). Journal of Frontiers of Architectural Research, 8(3): 396-405.
Hoppenbrouwer, E., and Louw, E. (2005). Mixed-use Development: Theory and Practice in Amsterdam’s Eastern Docklands, European Planning Studies, 13(7): 967-983.
Ingram, D. R. (1971). The Concept of Accessibility: A Search for an Operational Form, Regional Studies, 5(2): 101- 107.
Jones, R. (2012). Zoning Barriers to the Implementation of New Urbanist Land Use Principles in Lincoln, Nebraska, Community and Regional Planning University of Nebraska, Lincoln, MA.
Kajtazi, B. (2007). Measuring multi functionality of urban area. Master Thesis in Geo-information Science, International institute for Geo-information Science. Netherland: Enscede.
Nabil, N. A., Abd E. and Gehan, E. (2014). Influence of mixed land-use on realizingthe social capital, HBRC Journal, 11: 285–298.
Nam, N., Yun, Y. and Xi, C. (2007). Spatial and temporal dynamics of urban sprawl along two urban–rural transects: A case study of Guangzhou, China, Available online at www.sciencedirect.com. pp 96-109.
Shayanfar, S. and Taji, M. (2017). Improve Facilities Allocation Production Line Gypsum Factory by Work Study (Cace Study: East Shahrud Factory), International Conference on Industrial Engineering & Management. Tehran: Amirkabir University.
Sijian. Z. (2010). GisFFE – an integrated software system for the dynamic simulation of fires following an earthquake based angis. Fire safety journal. 45(2): 83- 97.
Song, Y. and Rodriguez, D. A. (2005). The measurement of the level of mixed land uses: A synthetic approach, Carolina: Carolina Transportation Program.
Spears, S., Boarnet, M. G. and Handy, S. (2014). Impacts of Land-Use Mix on Passenger Vehicle Use and Greenhouse Gas Emissions.California: California Environmental Protection Agency.
T- lai, C. (1981). Evaluative of Space Perception & Space Making in China, National Taiwan University, Taiwan, MA.
Tompkins J. A., White J. A., John wiley & sons, (1984). Facilities Planning, New York: wiley.
Tucker, B. E., Trumbull, J. G. and Wyss, S. J. (1994). Some Remark Concerning Wordwide Urban Earthquake Hazard and Earthquake Hazard Mitigation, Inssues in Urban Earthquake Risk, pp 1-10.
Urban Land Institute, (1987). Mixed-use Development Handbook, Washington: DC.
Weibull, J. W. (1976). An axiomatic approach to the measurement of accessibility, Regional Science and Urban Economics, 6(4): 357-379