تحلیل هیدرولوژیکی مدلWMS-HEC-1 بر مخاطره زیست‌محیطی سیلاب در محیط‌های سکونتگاهی( رودخانه گدار‌خوش ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید بهشتی , تهران ایران

3 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

JGET-2003-1159(R1)

چکیده

ارزیابی مخاطرات زیست‌محیطی سیلاب به عنوان رویداد هیدرواقلیمی و از جدی‌ترین بلایای طبیعی، ابزاری مناسب برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار در محدوده سکونتگاه‌های انسانی است. این پژوهش در محدوده رودخانه گدار‌خوش که از قابلیت سیل‌خیزی بالایی برخوردار است و سالانه خسارات فراوانی را به محدوده‌های سکونتگاهی ایلام وارد می‌کند، انجام شده است. هدف از این پژوهش، بررسی هیدرولوژیکی(خصوصیات فیزیوگرافی و تحلیل هیدروگراف حوضه آبریز) به منظور شناسایی خصوصیات رودخانه و تعیین پهنه‌های آسیب-پذیر خطر سیلاب در منطقه شهری و روستایی پیرامون کانال اصلی رودخانه است. این پژوهش با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای، مدل‌های رقومی ارتفاع، تصاویر لندست، گوگل‌ارث و داده‌های آماری سیلاب در مدل هیدرولوژیکی HEC-1) ( با استفاده از سیستم مدل‌سازی هیدرولوژی(WMS) که یکی از دقیق‌ترین و علمی-ترین نرم‌افزارها در هیدرولوژیست انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که با بررسی ساخت و سازهای غیر اصولی شهر پیرامون رودخانه باعث افزایش خطر سیلاب در اطراف رودخانه گدار خوش شده است و حدود 19/3 کیلومترمربع پهنه‌های سیلابی با خطر بسیار زیاد در اطراف کانال اصلی ایجاد کرده است. همچنین در 12 مقطع رودخانه سطح آب و سطح بحرانی در مواقع سیلاب با هم تلاقی می‌کند و باعث خسارات مالی و جانی فراوانی می‌شود. با توجه به نقشه‌های تهیه شده در این مدل، مواضع پرخطر در شهر بطور دقیق قابل تفکیک و شناسایی شده و می‌تواند در خصوص برنامه‌ریزی شهری و کاهش خسارات، راهکارهای مدیریتی ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Hydrological Analysis of WMS-HEC-1 Model on Environmental Hazard of Floods in Residential Areas (Godardkhosh River, Ilam)

نویسندگان [English]

  • Mehran Maghsudi 1
  • Nafiseh Ashtari 2
  • Arefeh Shabani Eraghi 3
1 M.Sc , 1994, physical Geography, University Of Tehran
2
3 University of Tehran; Phd student of Geomorphology
چکیده [English]

Assessing the environmental hazards of floods as a hydro-climate event and one of the most serious natural disasters is an appropriate tool for sustainable development planning in the area of human settlements.This study was carried out in the area of Godardkhosh River which is highly flood-prone and causes major damages to Ilam habitats annually.The purpose of this study is hydrologica investigating (physiographic and hydrographic analysis of catchment area) in order to identify river characteristics and determine vulnerable flood risk zones around the main channel of the river.This study uses library data, digital elevation models, Landsat imagery, Google Earth and flood statistics in the HEC-1 hydrological model (using the Hydrology Modeling System (WMS), one of the most accurate and scientifically available). Most software has been done by hydrologists.The results show that by investigating the irregular construction of the city around the river, the risk of flooding around the Goddar River has increased and it has created about 3.19 km2 of high risk flood zones around the main canal. In addition, the 12 levels of the river cross the water level and the critical level in the event of floods, causing significant financial and toll losses. According to the maps prepared in this model, high-risk positions in the city can be accurately identified and identified and management strategies can be presented for urban planning and loss reduction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Flood
  • Hazard
  • Hydrology Model
  • Godard River
  • WMS
اصغری سراسکانرود، صیاد. (1393). بررسی پتانسیل تغییرات مورفولوژیک رودخانه شهر چای ارومیه. نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی. 57(20)، 49-62.
اکبر­پور، ابوالفضل؛ کبار فرد، محمد و عنابی، فهیمه. (1387). سیستم مدل­سازی حوضه آبریز. مشهد: سخن گستر.
امیدوار،کمال. (1389). در آمدی بر حفاظت خاک وآبخیزداری. یزد: دانشگاه یزد.
امیدوار، کمال؛ کیان‌فر، آمنه و عسکری، شمس الله. (1389). پهنه‌بندی پتانسیل سیل‌خیزی حوضه آبریز کنجانچم. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. 72(42)، 90-73.
باقلانی، میلاد، رستمی، نورالدین، توکلی، محسن،(1398) شناسایی عوامل موثر بر بروز سسیلاب شهری در حوضه آبخیز شهر ایلام، مجله مهندسی و مدیریت آبخیز، دوره 11، شماره 2، صص523-536
بدری، بهرام؛ زارع بیدکی، رفعت؛ هنربخش، افشین و آتشخوار، فاطمه. (1395). اولویت بندی زیرحوضه‌های آبخیز بهشت‌آباد از نظر پتانسیل سیل‌خیزی. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. 1(48)، 158-143.
حسینی، سیدموسی؛ جعفربیگلو، منصور وگراوند، فاطمه. (1394). تعیین پهنه‌های سیل‌گیر رود کشکان با استفاده از مدل هیدرولیکی به منظور کاهش مخاطرات سیل. مجله دانش مخاطرات. 3(2)، 369-355.
ذبیح زاده، قباد. (1388). مستندسازی و تحلیل فضایی مخاطرات اقلیمی در ایران. پایان نامۀ کارشناسی ارشد منتشر شده. دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
رستمی، نورالدین، کاظمی، یونس، (1398)، پهنه بندی خطر سیلاب در محدوده شهر ایلام با استفاده از AHP GIS، مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دوره 6، شماره 1، ص 179-193
رمضانی، علی؛ احمدی مقدم، مهدی و جعفری، محمدرضا. (1393). پهنه‌بندی کیفی آب رودخانه گدارخوش براساس شاخص NSFWQI  و بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی. نشریه علمی پژوهشی علوم و مهندسی آبخیز داری ایران. 25، 7-1.
شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ شیخی، محمد. (1389). پهنه‌بندی مناطق حساس و آسیب‌پذیری محیطی در ناحیه غرب فارس با روش طبقه‌بندی فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. 73(42)، 67-53.
عزیزی رضایی؛ منصور، عبدالهی و شریف، جعفر. (1393). ارزیابی مناطق آسیب‌پذیر ناش از سیلاب در شهر ارومیه. فصلنامه علمی پژوهشی امداد و نجات.
ضیائیان فیروز آبادی، پرویز، بدراق نژاد، ایوب، سارلی، رضا، بابایی، محبوب، 1399، سنجش و شناسایی مناطق مستعد پخش سیلاب از منظر سازندهای زمین شناسی در حوضه آبخیز بیرجند با استفاده از RS/GIS، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 57
غفاری، گلاله و همکاران،(1385)، بررسی تغییرات مورفولوژی کناری آبراهه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (بابلرود مازندران )، مجله پژوهش‌های جغرافیایی. شماره 57. صص71-61.
قهرودی‌تالی، منیژه، ثروتی، محمدرضا، صرافی، مظفر، پور موسوی، موسی، درفشی، خه‌بات،(1391)، ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب در شهر تهران، فصلنامه علمی امداد و نجات. 3، 74-64.
قمی اویلی، فرشته؛ صادقیان، محمدصادق؛ جاوید، امیرحسین و میرباقری، سید احمد. (1389). شبیه سازی پهنه بندی سیل با استفاده از مدل HEC-RAS مطالعه موردی رودخانه کارون حدفاصل بند قیر تا اهواز. فصلنامۀ علوم و فنون منابع طبیعی. 1، 115 – 105.
محمدی، حسین. (1390). مخاطرات جوی. تهران: دانشگاه تهران.
ملازهی، اسدالله، پودینه، محمدرضا، خسروی، محمود، آرمش، حسین، دهواری، علی اصغر،(1399)، پتانسیل سنجی خطر سیلاب در حوضه آبریز سرباز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 58
موحد دانش، علی اصغر. (1373). هیدرولوژی آب های سطحی ایران. تهران: سمت.
ولایتی، سعد الله. (1390)، آبخیز داری (چاپ پنجم). تهران: دانشگاه پیام نور.
وهابی، جلیل. (1385). پهنه بندی خطر سیل با استفاده از مدل هیدرولوژیکی و هیدرولیکی (مطالعه موردی طالقان رود). مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. 71، 65-55.
Andam, K. (2003). Comparing Physical Habitat Conditions in Forested and Non-Forested Streams. Thesis of Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Master of scince Specializing in Civil and Environmental Engineering.University of Vermont, Burlington,United State.
Chadee, D.D., Sutherland, J.M. and Agard, J., 2014. Flooding and climate change, sectorial impacts and adaptation strategies for the Caribbean region. Nova Science Publishers, Inc Estrany, Joany; Grimalt, Miquel. (2014) Catchment controls and human disturbances on the geomorphology of small Mediterranean estuarine systems. Estuarine, Coastal and Shelf Science .150,230-241.
H. Alhasanat.(2014). Flash Flood Assessment for Wadi Mousa City-Jordan. Procedia Economics and Finance.18,675-683.
Manfreda, Salvatore; Nardi, Fernando; Samela, Caterina; Grimaldi, Salvatore; CelesteTaramasso, Angela ; Roth, Giorgio and Sole, Aurelia. (2014) Investigation on the use of geomorphic approaches for the delineation of flood prone areas. Journal of Hydrology .517, 863-876.
Rashetnia, Samira., 2016. Flood Vulnerability Assessment by Applying a Fuzzy Logic Method: A Case Study from Melbourne. Thesis submitted in fulfilment of the requirements for the degree of Master of Engineering, College of Engineering and Science, Victoria University, Melbourne, Australia.
Zazo, Santiago;, Molina, José-Luis and Gonzálvez ,Pablo Rodríguez.(2015). Analysis of flood modeling through innovative geomatic methods. Journal of Hydrology. 524, 522-537.