تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطره زلزله (مطالعه موردی : روستاهای شهرستان آوج)

فخرقاضی, منا; پوررمضان, عیسی; مولائی هشجین, نصرالله

تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطره زلزله (مطالعه موردی : روستاهای شهرستان آوج)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

² استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³ استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاههای روستایی آسیبهای جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهمترین آسیبها، آسیبهای اجتماعی است. میتوان با تاب آوری اجتماعی در کاهش صدمات و آثار مخرب زلزله گام برداشت.
هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطره زلزله را مورد بررسی قرار داده است.
روش‌شناسی: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی- تحلیلی است. به منظور گردآوری دادههای مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسشنامه) به کار رفته است. جامعه آماری پژوهش، روستاهای واقع در شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شدهاند.
قلمرو جغرافیایی: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاههای روستایی شهرستان آوج میباشد.
یافته‌ها: پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی 7 شاخص اجتماعی کلی و 20 شاخص جزیی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخصها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد گویه وحدت و انسجام جامعه محلی با میانگین 76/3 و گویه برنامههای آموزشی مقابله با وقوع حوادث با میانگین 11/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را برتاب آوری اجتماعی روستاهای مورد مطالعه داشتهاند. روستاهای حسینآباد، شهرباز و عبداله مسعود سفلی (0149/0) در بهترین و روستاهای میلاق، اک، یمق (0029/0) در پایینترین سطح تاب آوری اجتماعی قرارگرفتهاند. همچنین نتایج حاصل از مدل کوپراس نشان داد 40 روستا در وضعیت مطلوب، 24 روستا در وضعیت متوسط و 38 روستا در وضعیت نامطلوب قرار دارد.
نتیجه‌گیری: بنابراین با توجه به وجود پتاسیلهای مطلوب اجتماعی در روستاهای آوج، افزایش تاب آوری اجتماعی میتواند با ارتقای سطح زندگی مانند آموزش و تحصیلات، افزایش امکانات بهداشت و سلامت و بهبود آن، وجود سکونتگاههای ایمن، حفظ هنجارها در منطقه مورد مطالعه محقق گردد و رشد و توسعه سکونتگاههای روستایی آوج در میان تهدیدات ناشی از مخاطرات محیطی به صورت پیوسته و پایدار ادامه مییابد و بلایای بعدی نمیتواند زندگی مردم را مختل سازد.

کلیدواژه‌ها