تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند مناطق شهری با استفاده از مدل ویکور(مطالعه موردی شهر اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور ، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت شهری؛ دانشگاه تهران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور ساری

JGET-1901-1069(R3)

چکیده

    امروزه افزایش جمعیت علت اولیه‌ی گسترش سریع شهرها محسوب می‌شود، لیکن پراکندگی نامعقول آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگی جوامع می‌گذارد. تلاش‌های زیادی برای برطرف ساختن اثرات منفی گسترش پراکنده شهرها به عمل آمده که عمده‌ترین آنها راهبرد رشد هوشمند به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با پراکندگی توسعه شهری است. در واقع رشد هوشمند استراتژی عاقلانه‌ای برای جهت دادن به پراکندگی به سمت پایداری محسوب می‌شود.در این پژوهش، هدف، تحلیل فضایی شاخص­های رشد هوشمند شهری مناطق چهارگانه اردبیل می‌باشد. پژوهش حاضر به‌عنوان یک مطالعه کاربردی با روش « توصیفی – تحلیلی» انجام گردیده است. با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره­ی ویکور و روش وزن­دهی آنتروپی شانون، نخست مناطق شهری برای شاخص­های رشد هوشمند شهری رتبه‌بندی و میزان نابرابر­ی­ها مشخص‌شده، سپس از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به سطح‌بندی مناطق شهری  آن پرداخته‌شده است. بر اساس نتایج حاصل از کاربست مدل ویکور بیانگر این است که منطقه یک شهرداری اردبیل با کسب میزان سودمندی 13767/0 و رتبه اول از نظر برخورداری از شاخص­های رشد هوشمند شهری از وضعیت کاملا برخوردار بهره­مند است. منطقه سه و چهار شهرداری با کسب میزان سودمندی(161393/0-149829/0 ) در رتبه دوم و سوم و در وضعیت نیمه برخو ردار قرار دارند. رتبه آخر را منطقه دو شهر اردبیل به خود اختصاص داده است که از نظر برخورداری از شاخص­ های رشد­هوشمند شهری محروم­ترین منطقه شهر می باشد.این امر نشانگر نابرابری و تفاوت چشمگیر در برخی از شاخص رشد در مناطق شهر اردبیل می­باشد. در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت که،  در شهر اردبیل برای دستیابی به توسعه پایدار شهری، باید استراتژی رشد هوشمند به‌عنوان راهبرد اصلی در انتظام بخشی به شکل پایدار شهری قرار گیرد،تا شهر در آینده بتواند به توزیع عادلانه فضایی متوازن دست پیدا کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Smart urban growth spatial analysis using VIKOR (Case Study of Ardabil) Received: Accepted: Abstract Looking for environmental issues, sustainable development concept was introduced in 1987 by Land Brandt Report.In this regard, the concept of sustainable urban planning theorist in the form of a compact city and smart growth on the agenda. This study aimed at analyzing the spatial characteristics

نویسندگان [English]

  • Yusef Darvishi 1
  • Hadi GholamiNoorAbadi 2
  • Sakineh MomenPur Akradi 3
چکیده [English]

 
Looking for environmental issues, sustainable development concept was introduced in 1987 by Land Brandt Report.In this regard, the concept of sustainable urban planning theorist in the form of a compact city and smart growth on the agenda. This study aimed at analyzing the spatial characteristics of urban smart growth in the four areas of Ardebil. This study applied a method of "descriptive - analytic" has been done. Using Multi-Attribute Decision Making VIKOR and Shannon entropy weighting method, the first urban area to urban smart growth indices are ranked and marked inequalities, Then through the Geographic Information System (GIS) at the level of urban areas have been addressed. Based on the results of the application of VIKOR, these regions each rank different to have won, so that the four areas of the city in terms of the amount of selected indicators of development such as the terms of indices, the region has a highest rate and the second region has the lowest exercise. This indicates a significant difference inequality and growth in some areas of the city of Ardebil. In a general conclusion we can say that, in the Ardabil to achieve sustainable urban development, to smart growth strategy as part of a sustainable strategy to be discipline. The city will be able to achieve a balanced spatial distribution.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • smart urban growth" (GIS) " multi
  • criteria decision
  • making models (VIKOR) " Ardabil
بدری، سید علی، فرجی سبکبار ، حسنعلی، جاودان، مجتبی،  شرفی، حجت‌اله (1391). رتبه­بندی سطح پایداری نقاط روستایی بر اساس مدل وایکور مطالعه موردی : روستاهای شهرستان فسا، فصلنامه جغرافیا و توسعه, 10(26)، 1-20.
تبریزی،شمس،حجی،ملایری(1388). توسعه فیزیکی و تأثیر آن در تغییرات کاربری اراضی شهر ملایر (85 و 1365)، آمایش محیط دانشگاه آزاد ملایر زمستان 1388 شماره 7.
رهنما، محمدرحیم، حیاتی، سلمان. (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. مطالعات ساختار و کارکرد شهری،1(4)،71-98.
زنگی‌آبادی، علی، حمیدرضا، رخشانی نسب (۱۳۸۸) تحلیل آماری- فضایی نماگرهای توسعه فضای سبز شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله محیط‌شناسی، شماره ۴۹، صص116-105.
صفر، علی زاده، اسماعیل، حسین زاده، رباب، مختاری، رضا (1392). تحلیل الگوهای رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده‌گانه اصفهان بر اساس مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای (توقف انتشار)، 5(19)، 65-82.
ضرابی، اصغر, صابری،حمید، محمدی، جمال, وارثی، حمیدرضا. (1390). تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری (مطالعهی موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43(77، پاییز 1390)(3)، 1-18.
عبدالی، ابراهیم،کلانتری خلیل‌آباد، حسین، پیوسته گر,،یعقوب (1398). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری نمونه موردی: شهر یاسوج، دانش شهرسازی،3(2)، 83-97.
علی‌الحسابی،محمد (1390). ساختار بهینه شهر برای دستیابی به رشد هوشمندانه ، توسعه پایدار ، همایش ملی توسعه شهری ، مؤسسات آموزش عالی و دانشمندان ، اصفهان ، 1-12.
عابدینی، اصغر، باقر زاده، مهدی، حاجی وند، هادی(1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق کلان‌شهر تبریز. فضای جغرافیایی، ۱۸ (۶۲) :۱۹۱-۲۰۹.
عزیزپور، ملکه، نجما، اسمعیل پور (۱۳۸۸). رشد افقی سریع شهر یزد و تأثیر آن بر سفرهای شهری در محدوده مرکز و پیرامون این شهر، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره ۳۰، صص ۲۰۹-۱۸۵.
عبدالهی، علی­اصغر، فتاحی ،مژگان (1396). سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیکELEKTRE (مطالعه موردی: مناطق شهر کرمان). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۱ (۲) :۱۴۷-۱۷۱.
فردوسی، سجاد، شکری فیروزجاه، پری  (1394). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری،6(22)، 15-32.
قربانی، رسول، نوشاد، سمیه (1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 6(12)، 163-180.
مشکینی، ابوالفضل، حبیبی،کیومرث، تفکری، اکرم (1389). تحلیل فضایی- مکانی تجهیزات شهری و کاربست مدل تحلیل سلسله‌مراتبی در محیط GIS (مطالعه موردی: ایستگاه‌های آتش‌نشانی هسته‌ مرکزی تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (4)، 91-102.
ابراهیمی،مازیار،معرف،مریم (1397). توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مولفه ها، ویژگی ها و مزایای شهر هوشمند، پژوهش در هنر و علوم انسانی ،2 (10) جلد دوم، ۲۵-۳۴.
مؤمنی،منصور(1393). مباحث نوین تحقیق در عملیات،ناشر: مؤلف،ص 360
نظم فر،حسین، عشقی چهاربرج، علی، اسمعیلی، احمد (1397). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش های بوم شناسی شهری, 9(17)،35-48.
ویسی، مسلم الله (1390). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری, رشد هوشمند و توسعه درونی شهر (موردمطالعه: شهر سنندج)،دانشکده جغرافیا،دانشگاه تربیت‌معلم،تهران.
 
 
Chen, L.Y. & Wang, T.C. (2009) "Optimizing partners choice in IS/IT outsourcing projects: the strategic decision of fuzzy VIKOR". International   Journal of production economics, 20(1), 233.
Chrysochoou. M. (2012) “A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning”. Landscape and Urban Planning, 105, 187–198.
Cooke, P. & De Propris, L. (2011) “A policy agenda for EU smart growth: therole of creative  and cultural industries”. Policy Studies, 32(4), 365-375.
Dempsey N.(2010) Revisiting the Compact City? In: The Compact City Revisited. Built Environment, Vol. 36. Alexandrine Press, Number 1, 2010.
Hawkins. C. V. (2011) “Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.
La Greca, P., L. Barbarossa, M. Ignaccolo, G.Inturri, and F. Martinico. (2011). theDensity Dilemma, A Proposal forIntroducing Smart Growth Principles in aSprawling Settlement with in CataniaMetropolitan Area, Cities 28, pp 527–535.
Litman, Todd (2011), Evaluating criticismof smart growth, Victoria transport policy. 73-Lock, D, (1995), Room for more within city limits? Town and country planning, vol. 64, No. 7, pp.173-176.
MeasuringSustainable Development (2009),: Some Empirical Evidence EcologicalEconomics, Vol. 67, pp456-421.
Rui, Yikang,2013, Urban Growth Modeling Based on Land-use Changes and Road Network Expansion,Royal Institute of Technology (KTH), Sweden.
Sarafi, Mozaffar-Hassan, Parsipour (2014), Investigating the In-Tissue Development Capacity (Case Study: Bojnourd Old Town Neighborhoods, 6th National Conference on Urban Planning and Management with Emphasis on Islamic City Components, Mashhad(in persion).
Opricovic, S. & Tzeng, G.H. (2004) "Compromise solution by MCDM methods : a comparative analysis of VIKOR and TOPSIS ", European Journal of Operational Research, 156(2), 445-455.
Opricovic, S. & Tzeng, G.H. (2006), " Extended VIKOR method in comparison whit outranking method ", European Journal of Operational Research,  178(2), 514-529.
UN, (2007) “World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population”.       Database.http://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005wup htm.
Yang, F., (2009), If ‘Smart’ is ‘Sustainable’? An Analysis of Smart Growth Policies and Its Successful Practices, A Thesis Submitted to the Graduate Faculty in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Community and Regional Planning, Iowa State University Ames.