تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند مناطق شهری با استفاده از مدل ویکور (مطالعه موردی شهر اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام‌نور.

2 کارشناس ارشد مدیریت شهری،دانشگاه تهران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور ساری

چکیده

به دنبال مسائل زیست محیطی، مبحث توسعه پایدار در سال 1987 از طریق گزارش برانت لند مطرح گردید. در همین زمینه، نظریه‌پردازان برنامه‌ریزی شهری مقوله شهر پایدار و در قالب آن شهر فشرده و رشد هوشمند را در دستور کار قرار دادند .در این پژوهش، هدف، تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری مناطق چهارگانه اردبیل می باشد. پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با روش « توصیفی – تحلیلی» انجام گردیده است. با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره‌ی ویکور و روش وزن‌دهی آنتروپی شانون، نخست مناطق شهری برای شاخص‌های رشد هوشمند شهری رتبه بندی و میزان نابرابر‌ی‌ها مشخص شده، سپس از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به سطح بندی مناطق شهری آن پرداخته شده است. بر اساس نتایج حاصل از کاربست مدل ویکور، این مناطق هر کدام رتبه‌های متفاوتی را به دست آورده‌اند، به طوری که مناطق چهار‌گانه این شهر از لحاظ میزان برخورداری از شاخص‌های منتخب توسعه این‌گونه می‌باشد‌‌‌ که از لحاظ برخورداری از شاخص‌های مورد بررسی، منطقه یک دارای بیشترین میزان برخورداری و منطقه دو دارای کمترین میزان برخورداری می‌باشد. این امر نشانگر نابرابری و تفاوت چشمگیر در برخی از شاخص رشد در مناطق شهر اردبیل می‌باشد. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که، در شهر اردبیل برای دستیابی به توسعه پایدار شهری، باید استراتژی رشد هوشمند به عنوان راهبرد اصلی در انتظام بخشی به شکل پایدار شهری قرار گیرد،تا شهر در آینده بتواند به توزیع عادلانه فضایی متوازن دست پیدا کند

کلیدواژه‌ها


بدری، سید علی، فرجی سبکبار ، حسنعلی، جاودان، مجتبی،  شرفی، حجت‌اله (1391). رتبه­بندی سطح پایداری نقاط روستایی بر اساس مدل وایکور مطالعه موردی : روستاهای شهرستان فسا، فصلنامه جغرافیا و توسعه, 10(26)، 1-20.
تبریزی،شمس،حجی،ملایری(1388). توسعه فیزیکی و تأثیر آن در تغییرات کاربری اراضی شهر ملایر (85 و 1365)، آمایش محیط دانشگاه آزاد ملایر زمستان 1388 شماره 7.
رهنما، محمدرحیم، حیاتی، سلمان. (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. مطالعات ساختار و کارکرد شهری،1(4)،71-98.
زنگی‌آبادی، علی، حمیدرضا، رخشانی نسب (۱۳۸۸) تحلیل آماری- فضایی نماگرهای توسعه فضای سبز شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله محیط‌شناسی، شماره ۴۹، صص116-105.
صفر، علی زاده، اسماعیل، حسین زاده، رباب، مختاری، رضا (1392). تحلیل الگوهای رشد هوشمند شهری در مناطق چهارده‌گانه اصفهان بر اساس مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای (توقف انتشار)، 5(19)، 65-82.
ضرابی، اصغر, صابری،حمید، محمدی، جمال, وارثی، حمیدرضا. (1390). تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری (مطالعهی موردی: مناطق شهر اصفهان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 43(77، پاییز 1390)(3)، 1-18.
عبدالی، ابراهیم،کلانتری خلیل‌آباد، حسین، پیوسته گر,،یعقوب (1398). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری نمونه موردی: شهر یاسوج، دانش شهرسازی،3(2)، 83-97.
علی‌الحسابی،محمد (1390). ساختار بهینه شهر برای دستیابی به رشد هوشمندانه ، توسعه پایدار ، همایش ملی توسعه شهری ، مؤسسات آموزش عالی و دانشمندان ، اصفهان ، 1-12.
عابدینی، اصغر، باقر زاده، مهدی، حاجی وند، هادی(1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق کلان‌شهر تبریز. فضای جغرافیایی، ۱۸ (۶۲) :۱۹۱-۲۰۹.
عزیز پور، ملکه، نجما، اسمعیل پور (۱۳۸۸). رشد افقی سریع شهر یزد و تأثیر آن بر سفرهای شهری در محدوده مرکز و پیرامون این شهر، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره ۳۰، صص ۲۰۹-۱۸۵.
عبدالهی، علی­اصغر، فتاحی ،مژگان (1396). سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیکELEKTRE (مطالعه موردی: مناطق شهر کرمان). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۱ (۲) :۱۴۷-۱۷۱.
فردوسی، سجاد، شکری فیروزجاه، پری  (1394). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری،6(22)، 15-32.
قربانی، رسول، نوشاد، سمیه (1387). راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 6(12)، 163-180.
مشکینی، ابوالفضل، حبیبی،کیومرث، تفکری، اکرم (1389). تحلیل فضایی- مکانی تجهیزات شهری و کاربست مدل تحلیل سلسله‌مراتبی در محیط GIS (مطالعه موردی: ایستگاه‌های آتش‌نشانی هسته‌ مرکزی تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (4)، 91-102.
ابراهیمی،مازیار،معرف،مریم (1397). توسعه پایدار شهری بر مبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مولفه ها، ویژگی ها و مزایای شهر هوشمند، پژوهش در هنر و علوم انسانی ،2 (10) جلد دوم، ۲۵-۳۴.
مؤمنی،منصور(1393). مباحث نوین تحقیق در عملیات،ناشر: مؤلف،ص 360.
نظم فر،حسین، عشقی چهاربرج، علی، اسمعیلی، احمد (1397). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش های بوم شناسی شهری, 9(17)،35-48.
ویسی، مسلم الله (1390). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری :رشد هوشمند و توسعه درونی شهر (موردمطالعه: شهر سنندج)،دانشکده جغرافیا،دانشگاه تربیت‌معلم،تهران.
 
Chen, L.Y. & Wang, T.C. (2009) "Optimizing partners choice in IS/IT outsourcing projects: the strategic decision of fuzzy VIKOR". International   Journal of production economics, 20(1), 233.
 
Chrysochoou. M. (2012) “A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning”. Landscape and Urban Planning, 105, 187–198.
 
Cooke, P. & De Propris, L. (2011) “A policy agenda for EU smart growth: therole of creative  and cultural industries”. Policy Studies, 32(4), 365-375.
 
Dempsey N.(2010) Revisiting the Compact City? In: The Compact City Revisited. Built Environment, Vol. 36. Alexandrine Press, Number 1, 2010.
 
Hawkins. C. V. (2011) “Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.
 
La Greca, P., L. Barbarossa, M. Ignaccolo, G.Inturri, and F. Martinico. (2011). theDensity Dilemma, A Proposal forIntroducing Smart Growth Principles in aSprawling Settlement with in CataniaMetropolitan Area, Cities 28, pp 527–535.
 
Litman, Todd (2011), Evaluating criticismof smart growth, Victoria transport policy. 73-Lock, D, (1995), Room for more within city limits? Town and country planning, vol. 64, No. 7, pp.173-176.
 
MeasuringSustainable Development (2009),: Some Empirical Evidence EcologicalEconomics, Vol. 67, pp456-421.
 
Rui, Yikang,2013, Urban Growth Modeling Based on Land-use Changes and Road Network Expansion,Royal Institute of Technology (KTH), Sweden.
 
Sarafi, Mozaffar-Hassan, Parsipour (2014), Investigating the In-Tissue Development Capacity (Case Study: Bojnourd Old Town Neighborhoods, 6th National Conference on Urban Planning and Management with Emphasis on Islamic City Components, Mashhad(in persion).
 
Opricovic, S. & Tzeng, G.H. (2004) "Compromise solution by MCDM methods : a comparative analysis of VIKOR and TOPSIS ", European Journal of Operational Research, 156(2), 445-455.
 
Opricovic, S. & Tzeng, G.H. (2006), " Extended VIKOR method in comparison whit outranking method ", European Journal of Operational Research,  178(2), 514-529.
UN, (2007) “World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population”.       Database.http://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005wup htm.
Yang, F., (2009), If ‘Smart’ is ‘Sustainable’? An Analysis of Smart Growth Policies and Its Successful Practices, A Thesis Submitted to the Graduate Faculty in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Community and Regional Planning, Iowa State University Ames.