بررسی تطبیقی تأثیر گونه شناسی قطعات مسکونی بر مورفولوژی بافت شهری (موردمطالعه :محله عباسقلی خان ،دروازه رشت و یدی بورورغ در شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین

2 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

JGET-1907-1103(R3)

چکیده

< p>برقراری یا بازیابی انتظام فضایی-کالبدی محله‌های شهر و حفظ هویت و شخصیت بافت‌ها، به‌ویژه بافت‌های مسکونی ایران، بدون آگاهی از عوامل مؤثر و میزان و چگونگی اثرگذاری هرکدام در شکل یابی محیط مصنوع، ناممکن به نظر می‌رسد. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقش و اثر گونه شناسی قطعات مسکونی در شکل یابی مورفولوژی(ریخت‌شناسی)شهری است. روش تحقیق به لحاظ ماهیت کاربردی وبه لحاظ روش ،توصیفی از نوع پیمایشی است. در این راستا بافت‌هایی از شهر زنجان به‌عنوان نمونه موردی برای تحلیل و بررسی برگزیده شد. چالش اساسی در پژوهش، این است که آیا بناهای بافت قدیم شهر زنجان قابلیت دسته‌بندی و گونه شناسی را دار است و نیز چندگونه اصلی را برای شناسایی بناهای این بافت می‌توان برشمرد. بدین منظور ،پژوهش با استفاده از مطالعات اسنادی، ابتدا به تدوین چهارچوب نظری گونه شناسی و شکل شناسی می‌پردازد. در ادامه، به شرح کلی مورفولوژی بافت‌ پرداخته و شاخص‌های مورفولوژی در بافت قدیم ،جهت‌گیری عمومی بناهای مسکونی، عناصر کالبدی و اجزای آن به تفکیک نام و کاربرد آن‌ها در بافت‌های شهری مورد مقایسه قرار گرفت و درصورتی‌که نحوه این تأثیر موردتوجه قرار گیرد، شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابل‌کنترل و هدایت خواهد بود. نتایج حاصل نشان داد، که گونه‌های مختلف مسکن در تعیین و شکل‌دهی حوزه‌های مورفولوژیک سطح شهر نقشی مؤثر داشته و انتظام فضایی بافت‌های شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهند ،به‌طوری‌که با تغییر گونه‌ بناهای مسکونی شکل بافت‌ شهری دچار دگرگونی می‌شود و درصورتی‌که نحوه این تأثیر موردتوجه قرار گیرد،شکل محیط مصنوع تا حدود زیادی قابل‌کنترل خواهد بود

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارجمند نیا، اصغر(1375)؛ الگوی تفکیک زمین والگوی مصرف مسکن، در مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران،وزارت مسکن و شهرسازی ،جلد اول صص: 59-81.
حاجی زاده،ابراهیم. اصغری، محمد.(1390) روش های و تحلیل های آماری با نگاه به روش تحقیق در علوم زیستی و بهداشتی.جهاد دانشگاهی.چاپ اول
حائری، محمدرضا(1372)، طرحی از کالبد شهر ایرانی، بررسی گونه شناسانه بافت شهری در قرن چهارده شمسی، در خلاصه مقالات سمینار تداوم حیات در بافت شهرهای ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران.
ذاکر حقیقی، کیانوش؛ ماجدی، حمید؛ حبیب، فرح (1388)؛ تدوین شاخص های موثر بر گونه شناسی بافت شهری به تعیین شاخص های موثر در گونه شناسی بافت شهری، نشریه هویت شهر، سال پنجم، شماره 7، صص: 105-112
سعیدنیا، احمد(1378)، شکل شهر، فصلنامه معماری و فرهنگ، شماره 1، صص : 1-12.
عندلیب، علیرضا؛ نیکراه، حدیث؛ ادیب، علی (1391)؛ مقایسه تطبیقی الگوهای نوسازی خارجی و داخلی و راهکار گزینی برای بافتهای فرسوده ایران، مجله هفت شهر، شماره 39 و 40، صص: 55-67
فرامرزی، مهران؛ ابراهیمی، حمیدرضا؛ براتی، ناصر (1396)؛ مدل مفهومی جدید از تفکیک اراضی شهری در توسعه های مسکونی با تاکید بر فضای باز - نمونه موردی شهر زنجان، فصلنامه باغ نظر، سال چهاردهم، شماره 57، صص: 5 – 18.
قلعه نویی، محمود؛ اسدی، غزال (1392)؛ مطالعه تطبیقی ریخت شناسی و قطعات شهری محله جماله اصفهان در سالهای 1355 و 1382، فصلنامه علمی و پژوهشی مرمت و معماری ایران، سال سوم، شماره ششم،: 41-53.
کامبی، انریکو(1382)؛ تیپولوژی ساختمان‌های مسکونی حیاط دار، ترجمه حسین ماهوتی پور و محمود میر حسینی، انتشارات امین دژ، تهران
محملی ابیانه، حمیدرضا(1390)؛ مقایسه تطبیقی مکاتب مطالعات مورفولوژی شهری به‌منظور تکمیل آن بر اساس دستگاه تحلیلی مکتب اقتصاد سیاسی فضا ، مجله آرمان‌شهر، شماره 7، صص: 159-172.
مرتضایی، گلناز؛ محمدی، محمود؛ نصراللهی، فرشاد؛ قلعه نویی، محمود (1396) " چارچوب تحلیلی ریخت- گونه شناسی بافت های شهری از منظر کارایی انرژی: مطالعه موردی سپاهان شهر"، فصلنامه پژوهش های سیاست گذاری و برنامه ریزی انرژی، سال سوم، شماره 9، صص: 147-177.
مرتضایی، گلناز؛ محمدی، محمود؛ نصراللهی، فرشاد؛ قلعه نویی، محمود (1396)؛ بررسی ریخت- گونه شناسانه بافت های مسکونی جدید در راستای بهینه سازی مصرف انرژی اولیه: مطالعه موردی سپاهان شهر، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 24، صص: 41-53.
میر مقتدایی، مهتا و طالبی، ژاله (1385)، هویت کالبدی شهر: مطالعات موردی شهر تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران.
میر مقتدایی،مهتا(1385)؛ پیشنهاد روشی برای تحلیل شهر(شخصیت)، مجله محیط‌شناسی، شماره39، صص: 129- 140.
Acioly C, and F .Davidson (1996), density in urban development, land university Architectural press,Building Issues journals, volume.8, no.3, page:3- 25.
Barquin C., brook r .,puri r.,and rybczynski w (1986) how the other half builts, centre for minimum cost housing ,school of architecture, mcgill university ,montreal ,canada. Volume 2, No 10, 328 pages.
Biddulph, Mike. (2007) ” Introduction to Residential Layout ”, Amsterdam, Elsevier, www.books.elsevier.com .
Castex, jean(1980),Urban forms, (Oxford Auckland boston johnnesburg melborne new delhi).
Haupt, per and Meta berghauser pont(2002), Spacemate: The spatial logic of urban density, delft University press, the netherlands, 240 pages.
Hillier, B. (1996) Space is the machine(Cambridge University Press), www.spacesyntax.com
Lehner, Arthur; Blaschke, Thomas (2019) “A Generic Classification Scheme for Urban Structure Types”, Remote Sensing Journal, address site: www.mdpi.com/journal/remotesensing
Levy, Alon; Millsterin, Todd; Friedman, Marc; Navigational palns for Data integration, American Association for Artificial Intelligence (www.aaai.org), 1-7 pages.
Moudon, A.V. (1989) Built for change:neighborhood architecture in San Francisco(MIT Press, Cambridge, Mass), ISBN: 978-0262631204 , 308 pages.
Oliveira, vitro (2016) Urban Morphology: An Introduction to the Study of the Physical Form of Cities, Springer International Publishing, ISBN 2365-7588 (ELECTRONIC)
Perez, joan; fusco, Giovanni; araldi, alessandro; fuse, takashi (2018) “Building Typologies for        Urban Fabric Classification: Osaka and Marseille Case Studies” , Conference: International Conference on Spatial Analysis and Modeling At: The University of Tokyo , upload site: research gate.net
Pfeifer, Gunter and Brauneck,Per.(2008)”Courtyard House: A Housing Typoligy “,Berlin, Springer .
Redberg J ,(1994) ,Towards a theory of sustainability and urban quality:A new method for typological urban classification , in Gray M.,(ad.) . Sustainability and Urban Quality Journal, Volume: IAPS 14 , page :1-9.
Yoshida, Hiroyuki and manaba omae (2005), An Approach for Analysis of  Urban  Morphology:Methods to derive morphological propertice of city blocks by using an urban landscape model and their Interpretations;computers, Environment and urban systems Journal, vol.19, page: 223-247.