تحلیل ظرفیت سنجی جمعیتی درمناطق مرزی استان اردبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

جمعیت یکی از عناصر بنیادی در برنامه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به شمارمی رود. بر این اساس، آگاهی ازچند و چون جمعیت و شناخت ساختار، ابعاد و گستردگی فضایی آن از ابزارهای مهم تصمیم گیری و برنامه ریزی به شمار می رود. چرا که در بسیاری از کشورها از جمله در ایران حدود نیمی از جمعیت کشور در این مناطق سکونت دارد. اما با این وجود نابرابری منطقه ای بین مناطق مرزی و مرکزی کشور نمایان است. از این رو مناطق مرزی تفاوت های فاحشی از نظر برخورداری از رفاه و توسعه در مقایسه با مراکز عمده ی جمعیتی دارند. هدف از نگارش این مقاله تحلیل ظرفیت سنجی جمعیت در مناطق مرزی استان اردبیل می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیل بوده و برای گردآوری داده های مورد نیاز از روش کتابخانه ای استفاده شده است. داده ها با استفاده از مدل نرخ رشد جمعیت و ضریب کشش پذیری مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین شهرستان های مرزی استان اردبیل، شهرستان های پارس آباد و اردبیل در سه دوره ی مورد بررسی روند مثبتی داشته اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Demographic Capacity Analysis in Ardabil Border Areas

نویسندگان [English]

  • Mirnajaf Mousavi 1
  • negin babaie tazekandgrshlag 2
  • shiva boveiri 2
1 Professor, Urmia University, Faculty of Literature
2 Urmia University
چکیده [English]

Population is one of the fundamental elements in economic, social and cultural programs. Accordingly, awareness of the population and its structure, size and spatial extent are important tools for decision making and planning. Because in many countries, including Iran, about half of the country's population lives in these areas. However, regional inequality between the border and central regions of the country is evident. Border regions, therefore, are significantly different in terms of prosperity and development compared to major population centers. The purpose of this article is to analyze the population capacities in the border regions of Ardabil province. The research method in this research is descriptive-analytical and library method was used to collect the required data. The data have been analyzed and analyzed using population growth rate model and elasticity coefficient. The results show that among the border towns of Ardabil province, Pars Abad and Ardebil have had a positive trend in the three periods under study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Capacity
  • Population
  • Border Areas
  • Ardabil Province
ابراهیم زاده، عیسی، موسوی، میر­نجف، کاظمی زاد، شمس الله. (1391). تحلیل فضایی نابرابری های منطقه ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران. ژئوپلیتیک، 8 (1)، 214– 235.
احمدی، بهمن، دادگر، محمد. (1396). تحلیل توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان کردستان. مطالعات محیطی هفت حصار، 21، 5 – 16.
پرنیان، حاتم، زیاری، کرامت الله، میره ای، محمد، مدیری، مهدی. (1396). استراتژی های توسعه مناطق مرزی با رویکرد آمایش سرزمین (ناحیه مطالعاتی: ارومیه – سلماس). اطلاعات جغرافیایی، 26، 4، 173 – 184.
تقدیسی، احمد، احمدی شاپور آبادی، محمد علی. (1391). مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالشی فراروی توسعه پایدار روستایی. تحقیقات جغرافیایی، 27، 1، 133 – 164.
توکلی، مرتضی، فاضل نیا، غریب، زارعیف یعقوب، نیک آریا، مهران. (1390)، ارزیابی برخی شاخص های ابعاد نابرابری منطقه ای در ایران. روستا و توسعه، 14، 1، 101 – 117.
رضایی، رحیم، پور احمد، احمد. (1388). نقش تمرکز فعالیتهای اقتصادی در افزایش جمعیت کلانشهر تهران. جغرافیای انسانی، 1(3)، 51 – 66.
سازمان برنامه و بودجه کشور – معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه، 1396، 41-6.
مرکز آمار ایران (1375)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اردبیل.
مرکز آمار ایران (1385)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اردبیل.
مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اردبیل.
مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، اردبیل.
سرور، رحیم، عشقی چهاربرج، علی، علوی، سعیده. (1395). اقتصاد فضا و نابرابری های منطقه ای ( نمونه موردی : استان اردبیل). برنامه ریزی منطقه ای، 24، 59 – 72.
سرور، رحیم، محمدی حمیدی، سمیه، ویسیان، محمد. (1393). بررسی شاخص های توسعه در مناطق مرزی در راستای تحقق امنیت پایدار (مطالعه موردی: شهرستان های مرزی استان آذربایجان غربی). جغرافیای انتظامی، 2(7) 25 – 54.
سعیدآبادی، رشید، حیدری، حسن، موسوی، میر­نجف (1389). تحلیل قابلیت های استان های مرزی ایران در توسعه همکاری های بین مرزی با کشور های همسایه و جهان اسلام، چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، 1 – 12.
سید اخلاقی، سید جعفر، عباسی، حمید رضا، رفیعی امام، عمار، درویش، محمد. (1391). تعیین توان پذیرش جمعیتی سرزمین، معیاری مهم در ارزیابی روند بیابان زایی ( مطالعه موردی: استان های تهران و البرز). تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 19(3)، 498 – 511.
شریفی، مریم، جوان، جعفر، شایان، حمید، رهنما، محمد رحیم. (1394). تحلیل علل جمعیت پذیری روستاهای حریم مادرشهرها با استفاده از تحلیل عاملی( مطالعه موردی: قلعه خیابان مشهد). پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 4 (1)، 15 – 28.
شکیهی تاش، محمد نبی، یغفوری، حسین، درویشی، باقر (1394). بررسی شدت عدم تعادل فضایی و منطقه ای رفاه در استان های ایران (مطالعه مقایسه ای رفاه مبتنی بر دیدگاه هاروی و اسمیت). برنامه ریزی منطقه ای،17، 15 – 30.
صفرآبادی، اعظم، مجیدی ده شیخ، حکیمه، زنگی آبادی، علی، شاه زیدی، سمیه سادات. (1395). توسعه گردشگری شهری با تأکید بر نقش بازارچه های مرزی (مطالعه موردی: بازارچه مرزی پاوه). برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 16، 95-126.
ضابط محبوب، حمید رضا، امین زاده، بهرام، برنافر، مهدی (1392). توزیع تراکم جمعیت در شهر رشت با استفاده از روشAHP. آمایش محیط، 28، 1 – 22.
عزتی، نصرالله، حیدری پور، اسفندیار، اقبالی، ناصر (1390). نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه ریزی( مطالعه موردی: مناطق مرزی ایران). نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 3(4)، 179 – 197.
عندلیب، علیرضا، مطوف، شریف. (1388). توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، باغ نظر، 12(6)، 57 -76.
قدیری معصوم، مجتبی، باغیانی، حمیدرضا، قدیری معصوم، مطهره. (1392). تحرکات جمعیت در نواحی جغرافیایی ایران و پیامدهای آن، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره جدید، 57 – 74.
کلانتری خلیل آبادی، حسین، ابوبکری، طاهر، قادری، رضا، پور علی، محمد علی، سعیدی، انور. (1390). ارزیابی میزان تحقق پذیری شاخص های توسعه پایدار شهری در مناطق مرزی ( مطاله موردی: شهر پیرانشهر). مدیریت شهری، 30، 207 – 222.
لاله پور، منیژه، سرور، هوشنگ. (1393). بررسی نقش نظام مدیریت و برنامه ریزی در سازماندهی فضایی جمعیت و فعالیت در منطقه کلانشهری تهران. جغرافیا و آمایش شهریمنطقه ای، 11، 105 – 126.
لطفی، صدیقه، خیرخواه، زلیخا، اشنویی، امیر. (1392)، تحلیلی بر تغییرات جمعیت و اشتغال شهری (مطالعه موردی شهر ساری)، جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 18، 143 – 155.
متقی، افشین، ربیعی، حسین، قره بیگی، مصیب. (1394). تحلیل فضایی توسعه نواحی مرزی شرق کشور( مطالعه موردی دهستان های مرزی استان خراسان جنوبی).  اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4، 147 - 167
محمد پور، علی، احمدی پور، زهرا، بدیعی، مرجان. (1385). نقش تحول کارکرد مرز بر فضای جغرافیایی بخش باجیران در مرز ایران و ترکمنستان. برنامه ریزی و آمایش فضا، 10(1)، 147 – 172.
مشفق، محمود، حسینی، قربان، خانی، سعید، قهرمانی، علیرضا. (1394). مقایسه ویژی های جمعیتی مناطق مرزی و غیر مرزی و تبعات آن. مطالعات مرزی، 3(2)، 121 – 154.
موسوی، میر نجف، رحیمی، مارال. (1396). تبیین نقش اسکان جمعیت در تحقق توسعه پایدار مناطق مرزی (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی).  اطلاعات جغرافیایی، 101، 5 – 23.
موسوی، میر­نجف، زنگی آبادی، علی، تقوایی، مسعود، وارثی، حمیدرضا، زیاری، کرامت الله. (1389). تحلیل ساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی با استفاده از تحلیل های آماری چند متغیره و شبکه های عصبی. پژوهش های جغرافیای انسانی، 71، 107 – 121.
موسوی، میر نجف، ویسیان، محمد، خلیفی پور، حکیمه. (1394). اولویت بندی راهبردهای امنیت پایدار در آمایش مناطق مرزی مطالعه موردی استان کردستان. جغرافیای سیاسی، 1(2)، 53 – 75.
مهاجرانی، علی اصغر.( 1389). ناهماهنگی در توزیع مکانی جمعیت ایران. جمعیت، 71 و 72، 45-64.
وارثی، حمید رضا، احمدی، صغری (1390). بررسی عملکرد شهرهای جدید با تأکید بر جمعیت پذیری( مطالعه موردی: شهر جدید مجلسی). جمعیت،  75 و 76، 157 – 177.
یاسوری، مجید، حاتمی نژاد، حسین، اسدزاده، هانیه. (1393). بررسی راهکارهای تمرکز زدایی در ایران – تهران ( قبل از انقلاب اسلامی تاکنون). آمایش سرزمین، 6(1)، 31 – 58.
Lewczuk, J., & Ustinovichius, L. (2015). The concept of multi-functional development of cross-border regions: Poland case. Procedia Engineering, 122, 65-70.
You, Z., Yang, H., & Fu, M. (2018). Settlement intention characteristics and determinants in floating populations in Chinese border cities. Sustainable cities and society, 39, 476-486.
Wang, C., Liu, H., Zhang, M., & Wei, Z. (2018). The border effect on urban land expansion in China: The case of Beijing-Tianjin-Hebei region. Land use policy, 78, 287-294.