باززنده سازی بافت های کهن شهری با تأکید بر مدل SWOT (مطالعه موردی: بافت کهن شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

بخش مرکزی بسیاری از شهرهای کشور منطبق بر بافت کهن است؛ که واجد گنجینه ای عظیم از عناصر و ارزش های تاریخی و فرهنگی می باشند. اگرچه این بافت ها به روزگار خود از نظر سازمان فضایی و ساختار عملکردی متناسب با نیازهای زندگی و مقتضیّات اجتماعی و اقتصادی عصر خود بودند. ولی به دنبال تحوّلاتی که در نظام سکونتگاه های شهری – تحت تأثیر تحوّلات فناوری و تغییر در نیازهای زیستی، اجتماعی و اقتصادی – به وقوع پیوست، دچار ضعف عملکردی شدند. این بافت ها که زمانی نماد حیات شهری و کانون ثروت و قدرت شهرها بودند، امروزه در تقابل با نواحی جدید و حومه ها، به مکانی جمعیّت گریز تبدیل شده اند. در این پژوهش بافت کهن شهر زنجان به عنوان نمونه ی موردی، مورد مطالعه قرار گرفت. این بافت که در گذشته، محل زندگی اقشار اصیل و متمکّن شهر زنجان بوده، امروزه به محل زندگی اقشار عمدتاً کم درآمد و اغلب غیربومی تبدیل شده است که این امر، خود عاملی در فرسودگی رو به تزاید آن بوده و به دور افتادن آن از صحنه ی اقتصادی شهر منجر شده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی – پیمایشی بوده و اطلاعات موردنیاز با استفاده از روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی (مشاهده و مصاحبه) جمع اوری گردیده است و با تحلیل اطلاعات با استفاده از مدل SWOT، به ترسیم ماتریس SWOT با استفاده از امتیاز نهایی شاخص های برتر چهار عامل (قوّت، ضعف، فرصت و تهدید) اقدام گردید.

کلیدواژه‌ها


اسدیان، فریده و زهرا سیاحی. (1390). نقش الگوی مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده­ی شهری با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی، مطالعه­ی موردی: محلّه­ی عامری اهواز. آمایش محیط، 12، 163 – 139.
صحی­زاده، مهشید و ایزدی، محمّدسعید. (1380). شالوده شهر، از فضاهای عمومی تا عرصه های خصوصی باز زنده سازی میان شالوده های شهری در همدان. هفت شهر، 4، 139 – 131.
آقایی، لیلا، مریم بندعلی و مریم رضایی، (1388). بررسی قوانین و مقرّرات در مدیریّت بافت­های فرسوده­ی شهری (نمونه موردی منطقه­ی 15 و 17 شهرداری تهران)، مجموعه مقالات اولین همایش بافت­های فرسوده­ی شهری، چشم­انداز توسعه­ی پایدار: ارزش­ها و چالش­ها، 352-337.
باقری، اشرف­السادات. (1388). بررسی سیر تحوّل تاریخی بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده در ایران، مجموعه مقالات اولین همایش بافت­های فرسوده­ی شهری، چشم­انداز توسعه­ی پایدار: ارزش­ها و چالش­ها، 488 – 473.
جوادی، اردشیر. (1376). بررسی تجارب دنیا و ایران در زمینه­ی مداخله در بافت­های مرکزی شهرها، مجموعه­ی مقالات همایش تخصّصی بافت­های شهری، 28 و 29 خرداد، مشهد، 62-54.
حبیبی، سیّد محسن. (1380). از شار تا شهر (تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن، تفکّر و تأثّر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، کیومرث، پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (1386). بهسازی و نوسازی بافت های کهن شهری. سنندج: انتشارات دانشگاه کردستان.
حیدری، محمدجواد. (1389). ارزیابی راهبردهای بهسازی و نوسازی بافت­های کهن شهری در ایران، مطالعه­ی موردی: بخش مرکزی شهر زنجان. پایان­نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی.
شماعی، علی و احمد پوراحمد. (1383). «تحلیلی بر سیاست­ها و برنامه­های بهسازی و نوسازی شهری در برنامه­های توسعه­ی کشور. پژوهش­های جغرافیایی، 48، 202-179.
عربشاهی، زهرا. (1382). سابقه­ی نوسازی و بهسازی بافت قدیم شهری در ایران و اروپا. شهرداری­ها، 49، 26- 17.
عزیزی، محمّدمهدی. (1379). سیر تحوّل سیاست­های مداخله در بافت­های کهن شهری در ایران. هنرهای زیبا، 7، 46-37.
فرهنگی منش، ساسان. (1374). نگاهی به وضعیّت مسکن در گیلان، مجموعه­ی مقالات دوّمین سیاست­های توسعه­ی مسکن در ایران. تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، 84-93.
قربانی، فرج­اله. (1378). مجموعه­ی قوانین و مقرّرات شهرسازی. تهران:  انتشارات فردوسی.
مشهدی­زاده دهاقانی، ناصر. (1385). تحلیلی از ویژگی­های برنامه­ریزی شهری در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
نسترن، مهین و هوشمندفر، شپیده. (1389). برنامه­ریزی استراتژیک جهت ساماندهی قسمتی از بافت فرسوده­ی شهر ارومیه، جغرافیا و مطالعات محیطی، 3، 72-61.
نظریان، اصغر. (1381). جغرافیای شهری ایران. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
وارثی، حمیدرضا و زنگی آبادی، علی و وفایی، ابوذر و شاطریان، محسن. (1391). تحلیلی بر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی بافت قدیم شهر کاشان.  فصلنامه آمایش محیط، 23، 26-1.
هاشمی، فضل اله. (1371). حقوق شهری و قوانین شهرسازی، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. چاپ سوم.
Ahmad, K & Malcolm, Peter. (2001.: “Traditional Settlements, User Participation and No Harm’ Principal toward a contemporary participatory process in low – income public housing in Islamic cities” Traditional Environment in a New Millennium, H. Turgut and P. Kellett (eds), Turkey, Istanbul Technology University, 69 – 74.
Albrechts, L. (2004). Strategic Planning reexamined, Journal of Environment and Planning, No.31, 743-758.
Amine, Mohammad. (2006). Urban and Effects of Elements on them, www.udro.org.ir.
Armstrong, Scott J. (2005). The Value of Formal Planning for Strategic decisions, Strategic management Journal 3:197-211, doi: 10.1002.
Batey, Peter. (2000). Urban regeneration in Britain, Progress, Principles and Prospects, International Symposium on regeneration of city down Town.
Bryson. John. M. (1988). Strategic Planning for Public and Non – Profit Organization, Jossey – Bass Publishers, San Francisco.
Evans. Nigel, Campbell. David, stone house. George. (2003). Strategic management for Travel and Tourism butter worth, Oxford.
Ghazvini, Mohammad. (2007). 6 billion Commercial partner for renovation of inner city dilapidated textures of Iran.
Healey, Patsy. (1997). The revival of Strategic Spatial planning, Amesterdam, Royal Netherland Academy of Arts and Science.
Hill,Taylor. (1997). SWOT analysis: It’s time for product recall, long range planning, vol.30. 34-45.
Jerome L. kaufman and Harvey M. Jacobs. (1987). A Public Planning Perespective on Strategic Planning, Strategic Planning Journal, Vol. 12, winter 1987. 23-33.
Kitts, Brendan & Edvinsson, Leif & Beding, Tord. (2006). Crystallizing knowledge of historical company performance in to interactive, query – able 3D Landscape.
McCarthy, John. (1961). Partnership, Collaborative Planning and Urban Regeneratin, Ashgate Publishing company, England.
Mittenthal. Richard A. (2002). Ten Keys to Successful Strategic Planning for Nonprofit and Foundation Leaders, ttc group.
Mitzberg, Henry. (1994). The fall and rise of Strategic planning, Harvard Business review, Vol. 14. 14-23.
Nahman. A & Godfrey. Lora. (2010). “Economic Instruments for solid waste management in South Africa: Opportunities and Resources, conservation and recycling, vol. 54. 521-531.
Rapoport, A. (1989). On the Attributes of Tradition. Dwellings, Settlement and Tradition: cross – culture perpective.Lanham, University press of America, pp. 77- 105.
Roberts, Peter and sykes, Harold. (2000). “Urban regeneration a handbook”, Upgradiky the Barrio El Raval of Barcelona, Spain m Built.
Sharifzadegan, MohammadHossein & Fathi, hamid & Zamanian, Rozbeh. (2014). Using Strategic Approach in Urban Regeneration Planning, case study: Dolatkhah area in Tehran, Iran, International Journal of Architecture and Urban Development, Vol.4, No. 2, spring. 37-49.
Short, John. (1984). An introduction to Urban Geography, Routled and Kegan paullted U.K.
Weihrich. Heinz. (2002) .The SWOT Matrix: A tool for Situational Analysis, Long Range Planning, Vol. 35, No. 2. April.