ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری- روستایی حوضه‌ی آبخیز طارم، استان زنجان با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

بدراق نژاد, ایوب; موسی زاده, حسین; سارلی, رضا; ساری محمدلی, حمیدرضا

ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری- روستایی حوضه‌ی آبخیز طارم، استان زنجان با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، ایران

² کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.

³ کارشناسی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.

⁴ دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور مرکز ساری، ساری، ایران.

چکیده

امروزه برنامهریزی صحیح و استفاده همهجانبه از محیطزیست بر پایه شناخت استعدادها و ارزیابی توان تولیدی سرزمین استوار است. ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین، مرحله میانی فرآیند آمایش سرزمین یا برنامهریزی محیطزیست است. در واقع ارزیابی سرزمین، اطلاعات اساسی مرحله دوم آمایش سرزمین شامل انتخاب مناسبترین استفاده از سرزمین و نظام مدیریت را فراهم می‌نماید. در همین راستا هدف از این مطالعه، تعیین مناسب‌ترین و مطلوب‌ترین پهنه‌های محیط‌زیستی حوضهی آبخیز طارم واقع در استان زنجان با ارزیابی توان اکولوژیکی برای کاربری توسعه‌ای است. برای انجام این کار، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. بدین‌ترتیب که پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی مورد نظر و وارد ساختن این لایه‌ها در محیط ArcGIS و پس از تهیه و تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع، ماتریس اولیه و نرمال برای تعیین وزن نسبی لایه‌ها تکمیل شد. در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با توجه به وزن نسبی لایه‌ها که پس از تکمیل پرسشنامه توسط متخصصان مرتبط با موضوع و تهیه ماتریس‌های اولیه و نرمال و نتایج حاصل از آن مشخص شد، بیشترین عامل محدود کننده شیب است که بالاترین درصد وزن نسبی به آن اختصاص داده شده است، بنابراین قسمت‌های مرکزی منطقه که کمترین شیب یعنی 0- 2 تا 8- 12 درصد را داراست و از نظر پوشش گیاهی شامل مراتع کم تراکم و جنگل‌های تنک و ... بوده، مناسب‌ترین بخش‌ها برای توسعه است. سرانجام تعیین وزن نهایی لایه‌ها و تلفیق اطلاعات در نرم‌افزار Idrisi انجام شد که نتایج حاصل از این روش بدین‌ترتیب است: حدود 14/36درصد از کل منطقه دارای توان درجه یک مناسب و حدود 10/12درصد دارای توان درجه دو مناسب برای توسعه شهری- روستایی بوده و 75/52درصد نیز فاقد توان مناسب برای این‌گونه توسعه است.

کلیدواژه‌ها