تحلیل شاخص‌های رقابت‌پذیری اقتصادی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی

حسین زاده, رباب; صفرعلی زاده, اسماعیل

doi:10.22034/jget.2024.161984

تحلیل شاخص‌های رقابت‌پذیری اقتصادی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

10.22034/jget.2024.161984

چکیده

مقدمه: شاخص رقابتپذیری یکی از مهمترین شاخص‌های اقتصادی در طبقهبندی مناطق ازلحاظ سطح توسعه‌یافتگی است و میزان رقابت و قدرت اقتصادی یک منطقه بر اساس این شاخص مورد ارزیابی قرار میگیرد.
هدف: در این راستا این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل و هدفگذاری کاربردی، 20 شهرستان استان را ازلحاظ شاخص‌های رقابتپذیری اقتصادی در استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار میدهد.
روش شناسی: شاخص‌های موردمطالعه در قالب 25 شاخص در قالب 2 معیار اصلی است. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدلهای آنتروپی شانون تعمیمیافته، تحلیل رابطه خاکستری (GRA) و روش خودهمبستگی فضایی موران جهانی (Moran's I) و از نرمافزار Arc GIS 10.3 استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر، شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است.
یافته ها و بحث: ازنظر رقابتپذیری اقتصادی شهرستان تبریز با توجه به مرکزیت استان و برخورداری از امکانات و زیرساختهای کلان با میزان امتیاز رابطه خاکستری (432/0) در جایگاه اول و شهرستانهای مراغه و مرند با میزان رابطه خاکستری (512/0) و (516/0) در جایگاههای دوم و سوم قرار گرفتند در سوی مقابل شهرستان خدا آفرین با میزان امتیاز رابطه خاکستری (661/0) در جایگاه آخر قرارگرفته است. با نگاه آماری ازنظر برخورداری از شاخص‌های موردمطالعه در سطح استان، 5 درصد شهرستانها در سطح بالا (1)، 45 درصد (9) در سطح متوسط و 50 درصد (10) در سطح پایین قرار گرفتند.
نتیجه گیری: نابرابری در سطح شهرستان‌ها وجود دارد و همچنین شاخص موران در اکثر مؤلفه‌های رقابتپذیری اقتصادی کمتر از یک است که نشان از الگوی غالب توزیع شاخص‌ها به‌صورت تصادفی (Random) و بدون برنامه‌ریزی‌ است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.25381490.1403.8.1.3.4

موضوعات

مهندسی جغرافیایی فضاهای شهری و منطقه ای

عنوان مقاله [English]

Analysis of Economic Competitiveness Indicators of East Azarbaijan Provinces

نویسندگان [English]

robab hoseinzadeh
esmaeil safaralizadeh

pnu university

چکیده [English]

Competitiveness index is one of the most important economic indicators in the classification of the regions in terms of the level of development and the level of competitiveness and economic power of a region evaluated based on this index. In this regard, this study, through descriptive analysis, and applied targeting, examines 20 provinces in terms of economic competitiveness indicators in East Azarbaijan province. The template has two main criteria. Generalized Shannon entropy models, Gray Relationship Analysis (GRA) and Moran's I spatial autocorrelation method and Arc GIS software were used for data analysis. The results of this study show that in terms of economic competitiveness of Tabriz city with regard to centrality of province and some facilities and large infrastructure with gray relationship score (0.432) in first place and Maragheh and Marand cities with Gray relationship scores (0.512) and (0.516) were ranked second and third respectively, while Khodaafarin city was ranked last (0.661). In terms of some of the indicators studied at the provincial level, 5% of the cities were at high level (1), 45% (9) at moderate level and 50% (10) at low level. In addition, in most of the components of economic competitiveness, the Moran index is less than one, indicating the predominant pattern of distribution of indicators is random and unplanned.

کلیدواژه‌ها [English]

Competition
Strength
Economic Competitiveness
East Azarbaijan Province

مراجع

اسکندری ثانی، محمد، پیله‌ور، علی‌اصغر، رضایی نسب، آزاده (1396)، سنجش مؤلفه‌های مؤثر بر رقابتپذیری منطقهای در جهت توسعه پایدار، مورد شناسی: استان خراسان شمالی، جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای، سال هفتم، شماره 24، صص 70-57.

جانی، سیاوش (1390)، عوامل مؤثر بر رقابتپذیری در ایران و کشورهای جنوب غرب آسیا "، فصلنامه پژوهش و سیاستهای اقتصادی، سال 19 شماره (58)، 159-190.

داداشپور، هاشم، احمدی، فرانک (1389)، رقابتپذیری منطقهای به‌مثابه رویکردی نوین در توسعه منطقهای، راهبرد یاس، مرکز پژوهشی مطالعات راهبردی توسعه ایران (مرات)، شماره 22، صص 80-51.

شریف زادگان، احمدحسین، ندایی طوسی، سحر (1394)، چارچوب فضایی رقابتپذیری منطقهای در ایران؛ مورد پژوهی: استانهای 30 گانه، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، سال 30، شماره 3، صص 5-20.

شریف زادگان، محمدحسین، ندایی طوسی، سحر (1395)، سنجش مناسبت به‌کارگیری مؤلفه‌های موفقیت رقابت‌پذیری توسعه منطقه‌ای در ایران، پژوهشهای جغرافیایی انسانی، دوره 48، شماره 1، بهار 1395، صص 123-105.

علی‌اکبری، اسماعیل، اکبری، مجید، انصاری، معصومه، بوستان احمدی، وحید (1389)، سنجش و تحلیل شاخص‌های رقابتپذیری در کشورهای غرب آسیا با تأکید بر ایران، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، سال 9، شماره 33، بهار 1398، صص 14-1.

علی‌اکبری، خداداد کاشی، فرهاد، کماسی، حسین (1398)، ارزیابی رقابتپذیری اقتصادی کلان‌شهرهای ایران، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، سال 8، شماره 29، صص 26-13.

قربانی، رسول، جعفری، فیروز، معبودی، محمدتقی، حسین‌آبادی، سعید، غراوی، محمد، اقدم، هادی، ظفری، داریوش (1393)، نگرشی بر الگوهای نوین آمایش شهری، تبریز، انتشارات فروزش.

کارگر سامانی، امیر، کرد نائیج، اسدالله، خداداد حسینی، سید حمید، موسوی شفایی، سید مسعود (1393)، تأثیر رقابتپذیری شهری بر رقابتپذیری ملی، مجله چشم‌انداز مدیریت بازرگانی، شماره 20، زمستان 1393، صص 139-123.

مدنیپور، علی (1387)، فضاهای عمومی و خصوصی شهر، تهران، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.

میراحسنی، منیرالسادات (1392)، شاخص‌های رقابتپذیری ایران و برخی کشورهای جهان از منظر گزارش مجمع جهانی اقتصاد (2014-2013)، مجله اقتصادی، شماره 9 و 10، صص 128-107.

نظمفر، حسین عشقی چهار برج، علی (1396)، بررسی وضعیت رقابتپذیری اقتصادی شهرهای ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، سال 5، شماره 4، صص 38-23.

یغفوری، حسین، اسکندری ثانی، محمد، اکبری، فاطمه (1396)، نقش بافت تاریخی در ارتقاء مؤلفه‌های رقابت‌پذیری شهری موردمطالعه: شهر بیرجند، فصلنامه برنامهریزی فضایی، سال 7، شماره 3، صص 84-63.

Bailey, N. and I. Turok (2001), Central Scotland as apolycentric urban region: useful planning concept or chimera? , Urban Studies, 38, pp. 697-715.

Giddens, A. (2009), Sociology, Cambridge, Polity.

Kwon, S., Kim, J., & Oh, D. S. (2012). Measurement of Urban Competitiveness Based on Innovation Indicators in Six Metropolitan Cities in Korea, World Techno polis Review, 1(3), 177-185.

Lavrinenko, O., Ignatjeva, S., Ohotina, A., Rybalkin, O., Lazdans, D. (2019). The Role of Green Economy in Sustainable Development (Case Study: The EU States), Entrepreneurship and Sustainability, Issues 6(3): 1013-1026. http://doi.org/10.9770/jesi.2019.6.3(4).

Momaya, K. (2011). Cooperation for competitiveness of emerging countries: learning from a case of nanotechnology. Competitiveness Review: An International Business Journal, 21 (2): 152 – 170

Šegota.A, Tomljanović. M, Huđek. I. V. (2017). Contemporary approaches to measuring competitiveness – the case of EU member states, Journal of Economics and Business, Vol. 35, No. 1, pp. 123-150.

Şener, S. (2013). The Competitiveness of Turkish Economy within the Scope of WEF Global Competitiveness Index, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 75, pp: 453 – 464.

Serrano, F.A. (2003). City Competitiveness and Attractiveness: A New Approach to Evaluate Economic Development in Mexican Cities. (Doctoral dissertation), University of Glasgow, United Kingdom. Retrieved from http://theses.gla.ac.uk/982/1/2003 serranophd.pdf

Shurchuluu, P. (2002), National productivity and competitive strategies for the new millennium. Integrated Manufacturing Systems, 13(6), 408-414.

Vuković, D., & Wei, L. (2010). Regional competitiveness: the case of western China, Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic, SASA, 60(1), 107-124.

Yaghfouri, Hossein, Eskandari Sani, Mohammad, Akbari, Fatemeh (2017). The Role of Historical Context in Promoting Urban Competitiveness Components Study: Birjand City, Journal of Spatial Planning, Volume 7, Number 3, pp. 84-63. (In Persian)

Zeibote, Z., Volkova, T., Todorov, K (2019). The impact of globalization on regional development and competitiveness: cases of selected regions, Insights into Regional Development 1(1): 33-47. http://doi.org/10.9770/IRD.2019.1.1(3).