بررسی تأثیر توانمندسازی ذهنی- روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار روستایی تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ه) بر معیشت پایدار روستاهای شهرستان ری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/jget.2023.160263

چکیده

مقدمه:  با توجه به اینکه نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل می­دهند، برای دستیابی به توسعه ضروری است زنان مانند مردان در فرآیند توسعه مشارکت کرده یکی ازنکات مهم در توانمندی افراد، درآمد است  که خود موجب افزایش  توانمندی درعرصه های غیردرآمدی،افزایش دربهره وری درآمدی وحتی به طورمستقیم تر،افزایش میزان مطلق درآمدمی شود.رونق دروضعیت درآمدی باارتقای دیگرشاخصهای کمی وکیفی درزمینه توانمندی همراه وهمزاداست.
هدف:  پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار بر معیشت پایدار روستاهای شهرستان ری می باشد.
روش شناسی:  پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی می باشد.  ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی آن با استفاده از نظر جمعی از اساتید و متخصصان تائید شد. تعیین پایایی ابزار تحقیق با انجام آزمون مقدماتی و با استفاده از نرم افزار SPSS و مقدار آلفای کرونباخ 89% به دست آمد. جامعه آماری زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد شهرستان ری  می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای مناسب  تعداد 313 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش روستاهای شهرستان ری می­باشد.
یافته­ ها و بحث: متغیرهایی که تاثیر آنها بر معیشت پایدا سنجیده شد؛ ضریب همبستگی بدست آمده (520/0) نیز حاکی از وجود همبستگی قوی و مثبت بین دو متغیر است. بدین معنا که هرچقدر میزان توانمندی اجتماعی زنان سرپرست خانوار افزایش یابد وضعیت تأمین معیشت پایدار خانوار در سطح بالاتری قرار می گیرد، و بالعکس. ضریب همبستگی بدست آمده (557/0) نیز حاکی از وجود همبستگی قوی و مثبت بین دو متغیر است.
نتیجه­ گیری:  بدین معنا که هرچقدر میزان توانمندی اقتصادی زنان سرپرست خانوار افزایش یابد وضعیت تأمین معیشت پایدار خانوار در سطح بالاتری قرار می گیرد، و بالعکس.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effect of mental-psychological and social empowerment of women heads of rural households under the auspices of Imam Khomeini Relief Committee on sustainable livelihood of villages in Rey city in 1398

نویسندگان [English]

  • Javad Norie 1
  • Shohreh Taj 2
  • nasrollah fallahtabar 3
1 PhD student of Geography and Rural Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Faculty member of Islamic Azad University, Imam Khomeini Memorial Branch (Shahrari)
چکیده [English]

Introduction: In order to achieve development, it is necessary for women to participate in the development process like men. One of the important points in the empowerment of individuals is income.

Aim of the research: The aim of this study was to investigate the effect of empowerment of women heads of households on sustainable livelihoods in rural areas of Rey city.

Research Methodology: The present study is a descriptive-correlational study. The data collection tool was a questionnaire whose validity was confirmed by a group of professors and experts. The reliability of the research instrument was determined by performing a preliminary test using SPSS software and Cronbach's alpha value of 89%.

Statistical population and chassis method of research: The statistical population of female-headed households is covered by the Rey County Relief Committee. Using appropriate stratified random sampling method, 313 people were selected as the sample size.

Findings and Discussion: Variables whose impact on sustainable livelihood was measured; The obtained correlation coefficient (0.520) also indicates a strong and positive correlation between the two variables. This means that the higher the social empowerment of women heads of households, the higher the level of sustainable household livelihoods, and vice versa. The obtained correlation coefficient (0.557) also indicates a strong and positive correlation between the two variables.

Results: This means that the higher the economic capacity of women heads of households, the higher the status of sustainable household livelihoods, and vice versa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social empowerment
  • mental and psychological empowerment
  • contextual variables
  • sustainable livelihood
اشتری، بهناز(1382). پیامدهای توانمند سازی زنان در حرفه وکالت، فصلنامه پژوهش زنان.
افشانی، سید علیرضا، فاتحی، الهام(1395). توانمندی زنان سرپرست خانوار و عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط با آن: مطالعه زنان زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) شهر تبریز، فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، سال هفتم، شماره سوم.
الوانی، سید مهدی . ضرغامی فرد ، مژگان(1390). مقاله «موفقیت زنان در کار راهه مدیریتی». مجله: فرایند مدیریت و توسعه ؛ پاییز و زمستان 1380- شماره 53 -54.
آمارتیاسن(1389).مقاله «آزادی در انتخاب چگونه زیستن»
شیدایی آشتیانی، کاظم(1388). تاثیر توانمند سازی بر توسعه اجتماعی، اداره کل برنامه ریزی و فناوری اطلاعات، گروه برنامه ریزی.
حافظ نیا ، محمدرضا(1384).مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. نشرسازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
خاکی، غلامرضا(1385).روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی.تهران .انتشارات بازتاب، چاپ نهم.
دارچینیان، حمیدرضا(1393). تحلیل مردم شناختی محلات سنتی در مشارکت های اجتماعی سنتی در شهر ری( نمونه موردی دو محله دیلمان و نفرآباد)، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رضوی، میر کاظم(1384).کاربرد روش ها و فنون رهیافت مشارکت گامی در جهت ظرفیت سازی سازمانی و توانمندسازی مردم جوامع محلی، چهارمین کارگاه فنی مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی( اصول و روش های کاربردی).
زاهدی مازندرانی، محمد جواد(1389). توانمند سازی، دایره المعارف سازمان دهیاری ها و شهرداری ها، وزارت کشور، چاپ اول، تهران.
ساروخانی، باقر(1382).روش های تحقیق در علوم اجتماعی (اصول و مبانی). جلد اول .انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صفری شالی، رضا (1388).راهنمایی تدوین طرح تحقیق.انتشارات جامعه و فرهنگ.
عابسی، سعید،کرد،باقر(1388). شناسایی و تبیین توانمندسازی کارکنان در سازمان های دولتی ایران(مطالعه موردی استان یزد)، پژوهش های مدیریت، سال دوم، شماره سوم.
عزیزی خالخیلی،ط و زمانی، غ(1392). ادراک کشاورزان نسبت به خطر پذیری( ریسک) کار کشاورزی در شرایط تغییرات اقلیمی: مورد مطالعه شهرستان مرودشت استان فارس، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 9، شماره 2، ص 52-41.
قیداری، حمدالله، صادقلو، طاهره، شکوری فرد، اسماعیل(1395). سنجش سطح دارایی های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار( مطالعه موردی: روستاهای شهرستان تایباد)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال 5، شماره 1، شماره پیاپی 13.
کتابی، محمود، یزدخواستی، بهجت، فرخی راستایی، زهرا(1384). پیش شرط ها و موانع توانمند سازی زنان، مطالعه موردی زنان شهر اصفهان،مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان.
کرلینجر،فردریک نیکلز(1384).مترجم:حسن سرایی.انتشارات سمت، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.چاپ سوم.
کریمی ،حمیدرضا(1389). زمینه ها و شیوه های یاریگری در ایران، تهران: انتشارات کندو کاو.
کرمانی، مهدی، مظلوم خراسانی، محمد و دیگران(1392). عوامل موثر برر توانمندی زنان سرپرست خانوار( مورد مطالعه زنان شاغل در مراکز کوثر شهرداری تهران در سال 1391)، مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهاردهم، شماره 3.
کریمیان، حسین، 1345، ری باستان، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، جلد اول.
گزارش سازمان ملل(فائو؛ 2007).
ماهنامه پیام زن( 1385). سال پانزدهم شماره 11 – 12.
معیدفر، سعید ، حمیدی ،نفیسه(1386). مقاله علمی پژوهشی «زنان سرپرست خانوار و ناگفته های آسیب های اجتماعی». مجله مطالعات جامعه شناختی . زمستان- شماره 32.
ملکی میانجی، علی(1383). جغرافیای ری، قم: انتشارات دار الحدیث.
نجفی،ز و حیاتی،د(1391). ارزیابی عملکرد تشکل های آب بران از دیدگاه اعضاء مورد مطالعه اتحادیه تشکل های آب بران کانال اردیبهشت درودزن فارس، مجله علوم ترویج و آموزش ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8ف شماره 1، ص 85-73.
نوروزی، مرضیه، حیاتی، داریوش، 1394، سازه­های مؤثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد11، شماره1، 1394.
بدری، سیدعلی، نامدار، محبوبه، ایزدی، حسن، 1388، فعالیت های اقتصادی خاص و آثار آن بر اقتصاد روستایی(مورد: کمباین داری در استان فارس)، مدرس علوم انسانی-برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره چهاردهم، شماره3، پاییز1389.
طاهرخوانی، مهدی، (1379)، صنعتی شدن روستا، وزارت جهاد کشاورزی.
قاسمی، مریم، جوان، جعفر، شایان، حمید، نوغانی، محسن، 1390، پایدارسازی جمعیتی سکونتگاه­های روستایی شهرستان مشهد با تاکید بر رویکرد متنوع­سازی فعالیت­های اقتصادی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره شانزدهم.
جوان، جعفر، علوی زاده، سیدامیرمحمد، کرمانی، مهدی، 1390، نقش متنوع­سازی فعالیت­های اقتصادی در توسعه پایدار روستایی(مطالعه موردی: شهرستان سمیرم)، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال نهم، شماره29، تابستان 1390.
نجفی قرقانی، زیبا و حیاتی، داریوش، 1391، ارزیابی عملکرد تشکل­های آب­بران از دیدگاه اعضاء: مورد مطالعه اتحادیه تشکل­های آب­بران کانال اردیبهشت درودزن فارس، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8، شماره 1، صص 73-85.
سجاسی­قیداری، حمداله، صادقلو، طاهره، شکوری فرد، اسماعیل، 1394، سنجش سطح دارایی­های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان تایباد)، مجله­ی پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال5، شماره­ی1، بهار1395، شماره پیاپی13، صص197-216.
ریاحی، وحید، نوری، آذر، تنوع­بخشی فعالیت­های اقتصادی و پایداری روستاها (مورد:شهرستان خرمدره)، فصلنامه اقتصادفضا و توسعه روستایی، سال سوم، شماره4، زمستان1393، پیاپی10، صص128-113.
جوان، جعفر، علوی­زاده، سیدامیرمحمد، کرمانی، مهدی، 1390، نقش متنوع­سازی فعالیت­های اقتصادی در توسعه پایدار روستایی(مطالعه موردی: شهرستان سمیرم)، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال نهم، شماره29، تابستان 1390.
جوان، جعفر، حیدری مکرر، حمید، 1390، نقش چاهک­ها در متنوع­سازی اقتصاد روستایی (مطالعه موردی شهرستان زهک)، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 76، صفحات 49-66.
عینالی، جمشید، 1393، ارزیابی نقش گردشگری خانه­های دوم در تنوع­بخشی به اقتصاد روستایی (مطالعه موردی دهستان حصار ولیعصر در شهرستان آوج)، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال سوم، شماره پنجم.
جمعه­پور، محمود، احمدی، شکوفه، 1390، تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی(مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)، پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره یکم، بهار90، صص33-63.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن، قدیری معصوم، مجتبی، رضوانی، محمدرضا، نظری، عبدالحمید، 1390، تأثیر بازگشت مهاجران به روستاها در بهبود معیشت ساکنان (مطالعه موردی: شهرستان آق­قلا) پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 78، زمستان1390، صص67-83.
سلمانی، محمد.، رضوانی، محمدرضا.، پورطاهر، مهدی.،ویسی، فرزاد.، 1390، نقش مهاجرت فصلی نیروی کار در معیشت خانوارهای روستایی(مطالعه موردی: شهرستان سروآباد استان کردستان) پژوهش­های جغرافیای انسانی، (77): 127-111.
جمعه­پور، محمود، کیومرث، نرجس، 1391، بررسی اثرات گردشگری بر دارایی­ها و فعالیت­های معیشتی مردم در چارچوب معیشت پایدار گردشگری (مطالعه موردی: روستای زیارت)، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، سال هفتم، شماره17، بهار91، صص87-119.
Mayser، Ch، 2003، The Status of Ecologycal Diversity in Sustainable Development، Translated by koocheki. A., Ferdowsi University of Mashhad.
Santos. Paulo and Barrett. Christopher. B.(2010).«Identity, Interest and Information Search in a
Dynamic Rural Economy.»World Development. Vol. 38, No. 12, pp. 1788–1796.
Shen, F., 2009, Tourism and Sustainable Livelihoods Approach: Application within the Chinese context, Ph.D. thesis, Lincoln university.
Serrat, O., 2008, The Sustainable Livelihoods Approach, Manila: ADB.
Udayakumara. E. P. N , Shrestha. R. P. 2010, Assessing livelihood for improvement: samanalawewa reservoir environs, srilanka. Internatiional journal of sustainable Development and world Ecology, 18(4): 366.376.
Economist, Global Perspective Studies Unit, Office of the Assistant:1997 -2007.
Helmor,C,and Sing N.(2001). Sustanable Livelihood:Building on the wealth of the poor. Bloomfield: Kumarin press.
Singh.P.K,and Hiremath,B.N.(2010). Sustainable livelihood security index in a developing country.A tool for developing planninh. Ecological Indicator,10,442-451.