تبیین نقش تحولات کالبدی بر زیست پذیری سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان لاهیجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

2 استاد، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

3 استادیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

سکونتگاههای روستایی به عنوان یکی از فضاهای جغرافیایی موجود، در دهه های اخیر شاهد تحولات بسیاری بوده است. منشا این تحولات را می توان در ابعاد مختلف جست که در میان این ابعاد بعد کالبدی به دلیل ملموس بودن بیشتر از سایر ابعاد توسط ساکنان درک می شود. در حال حاضر تحول و تغییر در سکونتگاههای انسانی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیاست. این بحث دارای ابعاد متنوع و پیچیده ایست که به طور مستقیم و غیر مستقیم بر کیفیت زندگی ساکنان، سطح رفاه و ماندگاری در محیط روستا اثر گذار بوده که همان نتایج مطلوب زیست پذیری است. به همین علت تحقیق حاضر درصدد بررسی نقش تحولات کالبدی بر زیست پذیری سکونتگاههای روستایی می باشد. هدف تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و محدوده مورد مطالعه سکونتگاههای روستایی در شهرستان لاهیجان(23 روستا)می باشد. اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی(سرشماری عمومی نفوس و مسکن، طرح هادی و بازنگری آن) و میدانی(دهیاران و سرپرستان خانوار) جمع آوری شده که پس از طی مراحل شاخص سازی تلفیق و تدقیق شده است. جهت سنجش تحولات کالبدی از 5 مولفه مسکن، تحولات حمل و نقل، تحولات خدمات عمومی، تحولات گردشگری، تحولات تغییر کاربری اراضی و 71 متغیر و جهت سنجش زیست پذیری از 141 متغیر و تکنیک تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد به ترتیب تحولات خدمات عمومی ، تحولات تغییر کاربری اراضی، تحولات گردشگری، تحولات حمل و نقل و تحولات مسکن موثرترین تا کم اثرترین عامل ها بر زیست پذیری در محدوده مورد مطالعه بوده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explain the role of physical changes on the livability of rural settlements (Case study: villages of Lahijan city)

نویسندگان [English]

  • Reza Parvizi 1
  • Nasrollah Molaei Hashjin 2
  • Mohammadbaset Ghoreshi 3
1 Ph.D. Candidate in Geography and Rural Planning, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
2 Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
3 Assistant Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
چکیده [English]

Rural settlements, as one of the existing geographical spaces, have witnessed many changes in recent decades. The source of these changes can be found in various dimensions, among which the physical dimension is perceived by residents due to being more tangible than other dimensions. Currently, the evolution of human settlements is one of the topics of discussion in geography. This discussion has various and complex dimensions that directly and indirectly affect on the quality of life of residents, the level of welfare and sustainability in the rural environment, which is the desired results of livability. Therefore, the present study seeks to investigate the role of physical changes on the livability of rural settlements. The purpose of the research is applied and its method is descriptive-analytical and the study area is the rural settlements in Lahijan city (23 villages). The required information was collected through documentary methods (general census, Hadi plan and its review) and field methods (rural assistants and heads of households), which was combined and verified after the indexing process. To measure physical changes, 5 components of housing, transportation changes, public service changes, tourism changes, land use changes and 71 variables have been used, and to measure livability, 141 variables and route analysis techniques have been used. The results show that public service changes, land use changes, tourism changes, transportation changes and housing changes have been the most effective to the least effective factors on livability in the study area, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physical changes
  • livability
  • Rural Settlements
  • Lahijan

مراجع

امیر انتخابی، شهرام. (1392). عنوان تحول کالبدی  فضایی روستاهای ساحلی گیلان( مطالعه موردی: حوزه زیباکنار). فصلنامه برنامه ریزی کالبدی-فضایی، 2(4)، 113-122.
آمار،تیمور. (1392). تحولات کالبدی سکونتگاههای روستایی استان گیلان به منظور تدوین الگوی توسعه کالبدی. فصلنامه برنامه ریزی کالبدی-فضایی، 2(4)، 60-72.
جعفری، حمید؛ حانمی شاه خالی، سیده محدثه. (1395). نقش گردشگری در تحولات کالبدی کارکردی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای بخش مرکزی شهرستان لاهیجان). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 6(23)، 191-200.
حیدری بیگوند، فریبا. (1387). حمل و نقل زیست پذیر. فصلنامه روند اقتصادی، 43، 58-60.
حیدری، تقی؛ شماعی، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احد نژاد روشتی، محسن. (1394). ارزیابی قابلیت های زیست پذیری بافت فرسوده و راهبردهای تقویت آن(مطالعه موردی بافت فرسوده شهر زنجان). فصلنامه شهر پایدار، 2(2)، 19-34.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا ؛بدری، سید علی؛ سجاسی قیداری، حمداله. (1390) . بنیان های نظریه ای برنامه ریزی کالبدی مناطق روستایی.بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
سعیدی، عباس. (1390). ارزیابی مکانی- فضایی رویکردهای توسعه و تحول سکونتگاه های روستایی. مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی سکونتگاه های روستایی ، مسکن و بافت ناشر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
سعیدی، عباس؛ حسینی حاصل، صدیقه. (1388). شالوده مکان یابی و استقرار روستاهای جدید. انتشارات شهیدی، چاپ دوم، تهران.
شماعی، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احدنژاد رشتی، محسن؛ حیدری، تقی. (1394). تحلیل زیست پذیری بافت های فرسوده شهری(مطالعه موردی بافت فرسوده شهر زنجان). فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، 48(4)، 783-799.
صادقی، محمد علی؛ سعیدی، عباس، منشی زاده، عباس؛ عزیزپور، فرهاد. (1397). روند تحول کالبدی فضایی روستاهای پیرامون شهر کاشان طی دورۀ زمانی 1395-1355. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، 29، 19-36.
صدوق، حسن؛ سعیدی، عباس. (1385). نظام فضایی به مثابه جوهره مطالعات جغرافیایی. نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا، انجمن جغرافیایی ایران، 4(10و11)، 7-20.
قاسمی سیانی، محمد؛ افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید؛ عزیزپور، فرهاد. (1397). تبیین تحولات ساختاری کارکردی سکونت و مسکن روستایی (مطالعه موردی: بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان). نشریه علمی- پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، سال سوم، 4(10)، 47-64.
لطفی مهروئیه، حبیب. (1393). نقش مقاوم‌سازی مسکن روستایی در زیست پذیری روستاها (مطالعه موردی دهستان مهروئیه). پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر رکن الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
منتظری، مرجان؛ جهانشاهلو، لعلا؛ ماجدی، حمید. (1396). تحولات ساختار کالبدی- فضایی شهر یزد و عوامل مؤثر بر آن. مطالعات محیطی هفت حصار، 21(6)، 27-42.
Barry, S. (2012).Case Studies on Transit and Livable Communities in Rural and Small Town America. Transportation for America, T4america.org,1-14.
Faiz, A. , Faiz, A. , Wang, W. , Bennett, C. (2012). Sustainable rural roads for livelihoods and livability. Journal Procedia-Social and Behavioral Sciences, 53, 1-8.
Kochera, A. , Straight, A. ,Guterbock, T. (2005). Beyond 50.05: A report to the nation on livable communities. Creating environmental for successful aging.
Litman, T.A. (2011). Well measured: Developing indicators for sustainable and livable transport planning. Victoria Transport Policy Institute.
Rue, H. , McNally, L. , Rooney, K. , Santalucia, P., Raulerson, M. , Lim-Yap, J. , Mann, J. , Burden, D. (2011). Livability in Transportation Guidebook. Planning Approaches that Promote Livability, Department of Transportation, Federal Highway Administration and Federal Transit Administration, Washington, DC: FHWA.
Southworth, M. (2011). Measuring the livable city. Built Environment, 29(4), 343-354.
U Pandey, R. , K Garg, Y. , Bharat, A. (2013). Understanding Qualitative Conceptions of Livability: Indian Perspective. international Journal of Research in Engineering and Technology, eISSN:2319-1163, pISSN:2321-7308, pp.374- 380.
Vergunst, p. (2003). Livability and ecolgical land use the challenge of localization. PHD thesis in department of rural development studies, Swedish university of agriculture.
Wollaeger Harvey, C. (2014).Measuring Streetscape Design for Livability Using Spatial Data and Methods. University of Vermont, ScholarWorks @ UVM, Graduate College Dissertations and Theses,1-123.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 بهمن 1399
  • تاریخ بازنگری: 09 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 23 مرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار