اثربخشی ارتقاء واحدهای سیاسی سرزمین بر توسعه سکونتگاه‎های روستایی (مورد مطالعه: تبدیل بخش سیروان به شهرستان در استان ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: یکی از بسترهای توسعه در نواحی روستایی توجه به موضوع تقسیمات سیاسی فضا و ارتقای واحدهای  سیاسی سرزمین است؛ چراکه تمامی امکانات و خدمات نواحی روستایی زیر تاثیر تقسیمات سیاسی فضا قرار دارند.
هدف: هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی ارتقاء واحد سیاسی بخش به شهرستان بر توسعه سکونتگاه‎های روستایی است که با نمونه موردی شهرستان سیروان در استان ایلام انجام شده‌است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تحلیلی- همبستگی است. جامعه آماری، 53 روستای شهرستان سیروان است. سطح تحلیل، روستاها و واحد تحلیل خانوارها هستند. تعداد نمونه با فرمول کوکران، 384 خانوار تعیین شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامهء محقق‌ساخته بود که روایی آن با نظر اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و پایایی آن نیز با ضریب آلفای کرونباخ (850/0) تایید شد. پرسشنامه‌ها متناسب با سهم جمعیت روستاها و به روش تصادفی توزیع و تکمیل شد. همچنین، با 24 نفر دهیار و 11 نفر کارشناس مرتبط مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته انجام شد. تحلیل داده‌های پرسشنامه با آزمون‌های آماری T وابسته، رگرسیون و ظریب همبستگی انجام شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده جغرافیایی مورد مطالعه، شهرستان سیروان در استان ایلام است که از نظر تقسیمات سیاسی دارای دو بخش (کارزان و مرکزی)، چهار دهستان (کارزان، زنگوان، لومار و رودبار)، یک نقطه شهری به عنوان مرکز شهرستان (شهر لومار) و تعداد 60 روستا است. در سال 1395، این شهرستان 14404 تن جمعیت داشته‌است.
یافته­ ها: براساس یافته‎های پژوهش، ارتقاء واحد سیاسی بخش به شهرستان بر توسعه سکونتگاه‎های روستایی منطقه در حد متوسط اثربخش بوده‌است. شاخص‌های بُعد اقتصادی بر ابعاد اجتماعی- فرهنگی، کالبدی – محیط زیستی و همچنین سیاسی- اداری تاثیر معنادار داشته و باعث بهبودی وضعیت در این ابعاد (شاخص‌ها) شده‌است. همچنین، با بهبود هر بُعد، بُعد دیگر نیز بهبود می‌یابد و بالعکس.
نتیجه­ گیری: عوامل موثر بر این تغییر و تحول‌ها را می‌توان در سه دسته عوامل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و سیاسی- اداری خلاصه کرد. برای اثربخش‌تر نمودن ارتقاء سطوح سیاسی- اداری، تقویت عوامل اشاره شده و رفع و تضعیف موانع موجود پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Upgrading the Domestic Political Units of the Land on Development of Rural Settlements (Case Study: Sirvan County in Ilam Province)

نویسندگان [English]

  • Bagher Alami 1
  • Hamid Jalalian 2
  • Farhad Azizpour 2
1 Ph.D Candidate in Geography and Rural Planning, Department of Human Geography, Faculty of Geographical Sciences, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Geography and Rural Planning, Department of Human Geography, Faculty of Geographical Sciences, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: Political divisions and the promotion of political units of the land is a matter to scrutinize in development of rural areas. It can be said that all the facilities and services of rural areas are under the influence of political divisions of space.
Objective: The purpose of this study is to investigate the effectiveness of upgrading the political unit of the district to the county on the development of rural settlements.
Methodology: The present study is a correlation analysis . Data collection method wasmethod questioinnare. The statistical population of the study is the households of 53 villages of Sirvan County. The units of analysis is the household and village. The number of samples was 384 households determined by Cochran's formula. The validity of the questionnaire y was confirmed by experts from universities and its reliability was confirmed by Cochran's alpha coefficient (0.850). Questionnaires were distributed and completed randomly according to the share of rural population. Also, semi-structured interviews were conducted with 24 rural mayors and 11 related experts. Data  were analyzed by dependent T-test, regression and correlation coefficient.
Geographical Context: The studied geographical area is Sirvan county in Ilam province, which in terms of political divisions has two districts (Karzan and Markazi), four counties (Karzan, Zangvan, Lomar and Rudbar), an cities as the center of the county (Lomar city) and 60 villages. In 2016, this county had a population of 14404 people.
Result and Discussion: According to the research findings, the promotion of the political unit of the district to the county has been moderately effective on the development of rural settlements in the region. Indicators of the economic dimension have a significant effect on socio-cultural, physical-environmental,political-administrative dimensions, and have improved the situation in these dimensions (indicators). Also, the improvement of one dimension will improve the other related dimentions.
Conclusion:. Factors affecting these changes and developments can be summarized in three categories of economic, socio-cultural and political-administrative factors. In order to make the promotion of political-administrative levels more effective, strengthen the mentioned factors and to eliminate and weaken the existing obstacles are suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Domestic Territory divisions
  • upgrading of District to County
  • Rural Development
  • Sirvan
  • Ilam
احمدی‌پور، زهرا؛ قنبری، قاسم و عاملی، عاطفه. (1388). تحلیل عوامل موثر بر ارتقا سطوح تقسیمات کشوری مطالعه موردی: شهرستانهای استان فارس، فصلنامه ژئوپلیتیک، 5 (1)، 47- 29.
ذکی، قربان علی و میرحیدر، دره. (1381). بررسی نظام جغرافیایی – سیاسی ناحیه‌ای و امکان‌سنجی آن در ایران، پژوهش‌های جغرافیایی، 42، 64 – 49.
احمدی‌پور، زهرا و میرزایی‌تبار، میثم. (1390). نقش احساس مکانی در سازمان‌دهی سیاسی فضا، آمایش محیط، 12، 62 – 47.
احمدی‌پور، زهرا؛ قنبری، قاسم و کرمی، قاسم. (1392). سازماندهی سیاسی فضا. تهران. (چاپ دوم). تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. 311 ص.
احمدی‌پور، زهرا؛ رحمتی، منصور و حافظ‌‌نیا، محمدرضا. (1391). تأثیر ارتقای سطح سیاسی فضایی بر گسترش توریسم استان اردبیل، برنامهریزی و آمایش فضا، 16(1)، 147- 121.
احمدی‌پور، زهرا؛ جعفرزاده، حسن؛ پورطاهری، مهدی و کریمی، مهدی. (1395). بررسی نقش تقسیمات کشوری در توسعه ناحیه‌ای (مطالعه موردی: شهرستانهای بوانات و خرم‌بید)، فصلنامه ژئوپلیتیک، 12 (1)، 82- 60.
اسکندری، زهرا. (1396). بررسی جایگاه سازماندهی سیاسی فضا در آمایش سرزمینی استان سیستان و بلوچستان. پایان‌نامه منتشرنشدهء کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.
اطاعت، جواد و نیکزاد، روح‌اله. (1395). تأثیر تقسیم سیاسی فضا بر توسعة منطقه‌ای (مطالعة موردی: استان‌های سواحل جنوبی ایران)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 48 (2)، 243 – 227.
اعظمی، هادی و دبیری، علی‌اکبر. (1390). تحلیل نظام تقسیم سیاسی فضا در ایران، فصلنامه ژئوپلتیک، 7 (2)، 181-147.
ایمانی، بهرام؛ طورانی، علی؛ خسروی مهر، حمیده و باختر، سهیلا. (1398). سنجش تغییرات شاخص‎ کیفیت زندگی بر اثر ارتقای سیاسی- اداری فضا در سطح ناحیه‌ای (موردشناسی: بخش کوهسارات- شهرستان مینودشت)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 9 (31)، 130 -113.
پورطاهری، مهدی؛ نظری، ولی‌اله؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدلرضا و احمدی‌پور، زهرا. (1390). نقش ارتقای سطوح مدیریتی سیاسی فضا در توسعه روستایی با تأکید بر استان‌های جدید؛ مطالعه موردی استان قزوین، فصلنامه ژئوپلتیک، 7 (23)، 52-25.
حافظ‌نیا، محمد رضا. (1392). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت. ۴۰۱ ص.
حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدی‎پور، زهرا و رومینا، ابراهیم. (1397). ساماندهی و مدیریت سیاسی فضا در ایران. (چاپ اول). تهران: انتشارات سمت. 280 ص.
حبیب­پور، کرم و صفری شالی، رضا. (1388). راهنمای جامع کاربردSPSS  در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده­های کمی(. تهران: انتشارات لویه.
شهدادی، علی و اخوان، علی اکبر. (1396). تحلیل نقش تقسیمات کشوری بر توسعه شهرستان داراب، مجموعه مقالات دومین همایش ملی رویکردهای نوین آمایش سرزمین در ایران.
صرافی، مظفر. (1377). مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای. چاپ اول. تهران: برنامه و بودجه.
کامران، حسن؛ احمدی، سیدعباس؛ بقایی‌نیا، حسین، انصاری، زهرا. (1396). تأثیر ایدئولوژی سیاسی بر ارتقاء سطح فضای جغرافیایی مطالعه موردی استان قم، جغرافیا (فصلنامه علمی – پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، 15 (53)،  276– 265.
کریمی‌پور، یدالله. (1388). مقدمه‌ای بر تقسیمات کشوری ایران (جلد 1: وضع موجود). تهران: انجمن جغرافیایی ایران.
لطفی، حیدر. (1395). سازماندهی سیاسی فضا بر اساس شاخص‌های توسعه پایدار در پراکنش فضایی نابرابری‌های ناحیه‌ایی در سه استان خراسان بزرگ، پژوهشنامه خراسان بزرگ، 24، 90 – 75.
متقی دستنایی، افشین؛ قربانی سپهر، آرش و امیری، وحید. (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقاء سطوح تقسیمات کشوری (نمونه موردی: شهرهای استان چهار محال و بختیاری)، فصلنامه جغرافیا، 63، 113 – 92.
محمدپور جابری، مرتضی. (1393). تقسیمات سیاسی فضا و تعادل در نظام شهری منطقه (مورد مطالعه: تقسیم استان خراسان بزرگ)، پژوهش‌های جغرافیایی و برنامه‌ریزی شهری، 2 (4)، 575 – 559.
محمدجانی بزچلویی، مرتضی. (1398). ارتقاء سیاسی فضا و تاثیرآن بر توسعه روستایی از نگرش روستائیان مورد مطالعه: استان قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
مستوفی‌المالکی، رضا و قاسمی، شهین. (1384). جغرافیای ناحیه‌ای ایران: شاخص‌ها و پیشینه ناحیه‌بندی در ایران. یزد: انتشارات علم نوین.
Nkum, J. (2002). Local Governance for Rural Poverty Reduction, European Forum on Rural Development Cooperation, Policies and Approach for Rural Poverty Reduction: What Works in Practice? Online: http://www.rural forum.
Wilk, W. (2004). The Effect of Changes in Administrative Division on the Economic Position of the Largest Cities in Poland, Warszawa, Miscellanea Geographical.
Zhang X., Fan, SH., Zhang, L. & Huang, J. (2004). Local governance and public good provision in rural China, Journal of Public Economics, 88 (12), 2857–2871.