ارزیابی ساختار نهادی- سازمانی خوشه کسب و کار گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان رفسنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: توجه به اینکه صنعت گردشگری ابزار قدرتمندی برای توسعه منطقه­ای است، بحث در مورد خوشه­های گردشگری بسیار ضروری است. یکی از راهبردهای مدیریت گردشگری در سطح جغرافیایی، تکمیل خوشه گردشگری است.
هدف: پژوهش حاضر، مسائل موجود در فعالیت نهادها و روابط بین نهادی خوشه گردشگری را شناسایی کرده و سپس راهبردهای مناسب در زمینه تکمیل خوشه گردشگری ارائه داده است.
روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. داده­های پژوهش از طریق مصاحبه با صاحبان سازمان­ها و مدیریت نهادهای مرتبط با گردشگری محدوده مورد مطالعه جمع آوری شده است. برای تحلیل داده­ها از روشهای کمی و کیفی (آمیخته متوالی) و نرم افزارهای NodExcel و ExpertChoice استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی: بخش مرکزی شهرستان رفسنجان در استان کرمان است.
یافته ها: نتایج پژوهش نشان می­دهد که عناصر تشکیل خوشه گردشگری در بخش مرکزی رفسنجان وجود دارند اما بین نهادها و سازمان­های ارتباط افقی و عمودی متناسب با ساختار خوشه کامل وجود ندارد و این وضعیت نیازمند ساماندهی است که در نهایت راهبردهای ارتقا زیرساخت­های سخت، ساماندهی جاذبه­ها و  ارتقا زیرساخت­های نرم، جهت توسعه خوشه گردشگری در بخش مرکزی رفنسجان پیشنهاد شد.
نتیجه گیری: جهت توسعه گردشگری پایدار در نواحی روستایی استفاده از رویکرد خوشه‌ای بسیار مهم است و این رویکرد در فعالسازی همه عناصر گردشگری نقش کلیدی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of institutional-organizational structure of tourism business cluster in rural areas (Case study: Central part of Rafsanjan city)

نویسندگان [English]

  • Leila Mafakheri 1
  • Hamed Ghadermarzi 2
1 Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Kharazmi University, Tehran, Iran
2
چکیده [English]

Given that the tourism industry is a powerful tool for regional development, it is very important to discuss tourism clusters. One of the tourism management strategies at the geographical level is to complete the tourism cluster. The present study has identified the existing problems in the activities of institutions and inter-institutional relations of the tourism cluster in the central part of Rafsanjan city and then presented appropriate strategies in completing the tourism cluster. This research is applied research in terms of purpose and descriptive-analytical research in terms of nature and method. Research data were collected through interviews with owners of organizations and management of tourism-related institutions in the study area. Quantitative and qualitative methods (sequential mixing) and NodExcel and ExpertChoice software were used to analyze the data. The results show that there are elements of tourism cluster formation in the central part of Rafsanjan, but there is no horizontal and vertical communication between institutions and organizations in proportion to the complete cluster structure, and this situation needs to be organized, which ultimately strategies to improve hard infrastructure. Organizing attractions and upgrading soft infrastructure were proposed for the development of tourism clusters in the central part of Rafsanjan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Industrial clusters
  • Tourism cluster
  • Central District of Rafsanjan
اشمیتز، هوبرت (2002). خوشه‌های صنعتی (رویکردی نوین در توسعه صنعتی). ترجمه عباس مخبر و عباس زندباف. تهران: انتشارات  طرح نو.
پاسبانی، محمد و حجی، رسول (1388). مطالعه روش توسعه خوشه صنعتی با رویکرد UNIDO در SME (مطالعه موردی تولید کنندگان قطعات خودرو استان آذربایجان شرقی). مدیریت صنعتی، 4 (8)، 31-53.
پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی. بررسی تطبیقی برنامه جامع گردشگری کشورهای پیشرو بهمنظور ارائه پیشنهادات عملی در خصوص اهداف و اولویتهای کلیدی توسعه در تدوین "برنامه جامع گردشگری کشور". پژوهشکده چشم انداز و آینده پژوهی, 1397.
حسینی­نژاد، رامین و دریاباری، سید جمال­الدین. (1396). بررسی نقش گردشگری در توسعه پایدار منطقه­ای (نمونه موردی: گردشگری سلامت استان اردبیل)، فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، 7(3)، 55- 63.
داداش­پور، هاشم (1388). خوشه­های صنعتی، یادگیری، نوآوری و توسعه منطقه­ای، راهبرد یاس، 18، 53- 72.
رضاقلی­زاده، مهدیه. (1395). بررسی تأثیر گردشگری بر مثلث فقر، نابرابری و رشد اقتصادی. مطالعات مدیریت گردشگری 36، 125- 160.
سلطانی، سحر، افسانه زارعی، و پارساپور، سارا. تدوین نقشه خوشه گردشگری شهر مشهد با توجه به نقشه خوشه گردشگری شکل گرفته در سایر نقاط دنیا. اولین همایش بین­المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل). انجمن اقتصاد شهری ایران, 1395.صص 1-11.
شکویی، حسین. (1386). اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا. جلد اول، چاپ یازدهم، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
صابری، امیر، توکلی­نیا، جملیه و رضویان، محمدتقی (1398). ارزیابی ظرفیت یکپارچه مدیریت توسعه گردشگری شهرستان کاشان. مطالعات مدیریت گردشگری، 45، 81- 103.
ضرغام، حمید و حاجی محمدامینی، صمد. خوشه های گردشگری (از نظریه تا عمل). دفتر پژوهشهای فرهنگی, 1394.
ضرغام، حمید، حاجی محمد امینی، صمد. (1390). امکان سنجی خوشه­ی گردشگری در شهرستان بندر انزلی، مدیریت مطالعات گردشگری، 14، 123 -9.
رجب پور، حسین و ستاری فر، محمد ( 1392). بررسی اثر توسعه خوشه های صنعتی بر کارایی و مزیت رقابتی بنگاه های کوچک و متوسـط SMEs مطالعه موردی: خوشـه فرآوری سـنگ تهران، اقتصاد و توسعه منطقه­ای، 20(6)، 82-54.
مجیدی، جهانگیر و شادابی، بهرام. (1382). همکاری صنایع خوشه صنعتی توسعه پایدار. تهران: انتشارات هزاران، وزارت صنایع، شرکت شهرکهای صنعتی ایران.
منافی­آذر، رضا، نظری، عبدالحمید و ملک­زاده چوبقلو، علی. (1391). امکان سنجی توان اکوتوریسم در توسعه پایدار روستایی با استفاده از مدل راهبردی SWOT (مطالعه موردی بخش باروق شهرستان میاندوآب)، اولین همایش ملی توسعه روستایی و کشاورزی، پیرانشهر، دانشگاه پیام­نور پیرانشهر.
منصوری، حسین. (1378). پروژه های توسعه خوشه ای (برنامه ها و دستاوردها). تهران: سازمان صنایع کوچک و متوسط.
هادی زنوز، بهروز و برمکی، افشین. (1390). شناسایی خوشه­های صنعتی استان تهران. فصلنامه اقتصاد مقداری، 8، (1)، 1- 22.