بررسی روند تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر افزایش جمعیت طی سالهای 95-1380 ه.ش (مطالعه موردی:شهرستان رشت ، استان گیلان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد،گروه جغرافیا ، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت، ایران

2 دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

JGET-1909-1118(R2)

چکیده

زمین منبع طبیعی محدود و تجدید ناپذیری است که تحت تاثیر فشارهای ناشی از افزایش جمعیت می باشد. جهت استفاده مطلوب از این منبع محدود آگاهی از کاربری اراضی و تغییرات آن ضروری است. این تغییرات اثرات مطلوب و نامطلوبی بر سکونتگاههای روستایی می گذارد که به طور کلی به سه دسته ی عوامل قانونی، عوامل اقتصادی و عوامل جمعیتی تقسیم می شود که عوامل جمعیتی در تغییرات کاربری اراضی مهمترین عامل است و دو عامل دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد. پژوهش حاضر به بررسی روند تغییرات کاربری اراضی در شهرستان رشت در بازه زمانی 15 ساله و تاثیر تغییرات جمعیت بر آن می پردازد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی-میدانی است. جهت پی بردن به تغییرات کاربری از تصاویر ماهواره ای لندست، پردازش تصاویر ماهواره ای از نرم افزار ENVI ، ترسیم نقشه ها از نرم افزار Arc GIS و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد با گذشت زمان به کاربریهای انسان ساخت و کشاورزی افزوده شده و از کاربریهای بایر، جنگل و آبی کاسته شده است. بیشترین تغییرات در تغییر اراضی کشاورزی به کاربری انسان ساخت، اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی، کاربری بایر به کاربری انسان ساخت و اراضی کشاورزی می باشد. همچنین از میزان کاربری آبی به دلایلی مانند؛مصرف بی رویه، افزایش جمعیت و تغییرات جوی کره زمین کاسته شده است. همچنین با در نظر گرفتن عامل جمعیت، مشخص شد بین رشد جمعیت و کاربری ساخته شده ارتباط مستقیم وجود دارد .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

On The Study of the Land Use Changes with Emphasis on Population Growth between 2001 to 2016 (The Case Study: Rasht City, Guilan Province)

نویسندگان [English]

  • Nasrollah Molaei Hashjin 1
  • Maryam Alinaghipour 2
1 Professor, Department of Geography, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
2 Ph.D. Student in Geography and Rural Planning, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
چکیده [English]

< p >The earth is a limited and nonrenewable natural resource that is affected by the pressures of population growth. For optimal use of this limited resource, awareness of land use and its changes is essential. These changes have the desired and unfavorable effects on rural settlements, which are generally divided into three categories of legal, economic and demographic factors, demographic factors are the most important factor in land use change and overlap the other two factors.This study examines the land use changes of Rasht city and the impact of demographic changes on it in a 15-year period. The method used in this study is descriptive-analytic, and data collection method is documentation-field study. The ENVI software, Arc GIS software and SPSS software were used for satellite image processing, drawing maps and data analysis, respectively to find out the land use changes from the Landsat satellite images. The results show that with the passage of time, construction and agriculture have been added to human applications, and arid, forest and water applications have been reduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land Use Changes
  • Remote Sensing
  • Geographic Information System
  • Rasht City
  • Guilan Province
- احد نژاد روشنی، محسن ؛ حسینی، سید احمد)1390، )ارزیابی و پیش بینی تغییرات و پراکنش افقی شهرها با
استفاده از تصاویر ماهواره ای چند زمانه و سیستم اطالعات جغرافیایی)نمونه موردی:شهر تبریز در مقطع
زمانی 1389-1363 ،)مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره چهارم، بهار 1390 ،20-1 .
- آرخی، صالح،) 1393 ، )بررسی روش های مختلف آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از سنجش
از دور و GIS(مطالعه موردی:منطقه سرابله،استان ایالم(،فصلنامه محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
 .1-13 ،1394 بهار، 1 شماره، 68
- استانداری گیالن،) 1392 ، )سالنامه آماری استان گیالن، وزارت کشور، استانداری گیالن، معاونت برنامه ریزی و اشتغال
دفتر آمار و اطالعات و GIS.
- اعتماد، گیتی،) 1379 ،)توسعه شهری و کاربری بهینه زمین، مجموعه مقاالت همایش زمین و توسعه شهری،
تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ساختمان و مسکن، 68-53 .
- امان پور، سعید؛ کاملی فر، محمد جواد؛ بهمنی، حجت، )1394 ،)تحلیلی بر تغییرات کاربری اراضی در کالنشهرها با
استفاده از آنالیز تصاویر ماهواره ای در محیط ENVI( مطالعه موردی کالنشهر اهواز(، فصلنامه علمی-پژوهشی
اطالعات جغرافیایی، دوره 26 ،شماره 102 ،تابستان 96 ،150-139 .
- بابایی اقدم، فریدون ؛ ابراهیم زاده آسمین، حسین،) 1391 ، )مدلسازی تغییرات اراضی زراعی و بایر به سطوح
شناخته شده در منطقه شهری اردبیل با استفاده از S-CLUE ،جغرافیا و توسعه، شماره 26 ،بهار 1391 ،34-21 .
240 مهندسی جغرافیایی سرزمین ، دوره چهارم ، شماره 8 ، ،پائیز و زمستا 1399
- پور احمد، احد و سیف الدینی، فرانک ؛ پرنون، زیبا،) 1390 ،)مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسالمشهر،
فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره 5 ،پاییز 1390 ،150-131 .
- حق بین، مهدی؛ دریاباری، سید جمال الدین، )1396 ،)بررسی تغییر کاربری اراضی شهری)مطالعه موردی منطقه
یک شهر تهران(، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، سال نهم، شماره چهارم، پاییز 1396 ،
 .111-119
- خاکپور، برات علی ؛ والیتی، سعداهلل ؛ کیانژاد، قاسم،) 1386 ،)الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل طی سالهای
1362-86 ،مجله ی جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 9 ، پاییز و زمستان 1386 ،64-45 .
- ربیعی، حمیدرضا و پرویز ضیائیان و عباس علیمحمدی،) 1383 ، )کشف و بازیابی تغییرات کاربری و پوشش اراضی
شهر اصفهان به کمک سنجش از دور و سیستم اطالعات جغرافیایی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9 ،
 .19-32 ،1384 زمستان، 4 شماره
- رضویان، محمد تقی،) 1381 ،)برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
- روستایی، شهریور و احدنژاد روشتی، محسن ؛ فرخی معصومی، مینا،) 1393 ،)سنجش فضایی گستردگی شهری با
تاکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای چند زمانه )مطالعه موردی ارومیه(، نشریه
علمی –پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی سال 19 ،شماره 50 ،زمستان 1393 ،206-189 .
- سعدی، حشمت اهلل؛ عواطفی اکمل، فرشته،)1397 ، )عوامل موثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی در روستاهای
شهرستان همدان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال هفتم، شماره دوم)پیاپی 24 ،)تابستان 1397 ،226-211 .
- سفیانیان، علیرضا،) 1388 ،)بررسی تغییرات کاربری اراضی محدوده شهر اصفهان با استفاده از تکنیک
آشکارسازی برداری تغییرات طی سالهای 1366 تا 1377 ،فصلنامه علوم آب و خاک)علوم و فنون کشاورزی و
منابع طبیعی(، سال سیزدهم، شماره چهل و نهم، پاییز 1388 ،164-153 .
- سیف الدینی، فرانک،) 1381 ،)مبانی برنامه ریزی شهری، تهران، انتشارات آبیژ.
- شریفی، لیال ؛ رسولی ،علی اکبر ؛ حجازی، میر اسدا... و رستم زاده، هاشم،)1392 ،)آشکارسازی تغییرات کاربری/پوشش
اراضی با پردازش شی گرای تصاویر ماهواره ای، نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 17 ،شماره 44 ،
 . 203-214 ،1392 تابستان
- شکوئی، حسین،) 1371 ، )دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت.
- شوماخر، ارنست اف،) 1390 ،)کوچک زیباست،اقتصاد با ابعاد انسانی،ترجمه علی رامین، انتشارات سروش، تهران.
- ظاهری، محمد،) 1387 ،)نقش روند گسترش کالبدی شهر تبریز در ایجاد تغییرات کاربری اراضی حومه شهر
و روستاهای حوزه نفوذ)مطالعه موردی: روستاهای الوار سفلی، باغ معروف، شاه آباد مشایخ و کندرود(،
فصلنامه جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان 1387 ،شماره 11 ،198-181 . 
بررس ی روند تغییرات کاربری اراض ی با تاکید بر افزا یش جمعی ت طی سالهای 95 -1380 ه.ش... نصراهلل موالیی هشجین و همکار
- قربانی، مهدی و علی اکبر نظری سامانی، حمید رضا کوهبتانی، فاطمه اکبری، زهرا جلیلی پروانه،) 1389 ، )ارزیابی روند
تغییرات کاربری اراضی حوزه آبخیز طالقان در دوره 1366 تا 1380 ،مجموعه مقاالت چهارمین کنگره بین
المللی جغرافیدانان جهان اسالم، زاهدان، 27-25 فروردین 1389 ،451-442.
- مطیعی لنگرودی،سید حسن ؛ رضوانی، محمد رضا ؛ کاتب ازگمی، زهرا ، ) 1391 ،)بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری
اراضی کشاورزی در نواحی روستایی )مطالعه موردی دهستان لیچارکی حسن رود بندرانزلی(، مجله پژوهش
و برنامه ریزی روستایی، شماره اول، بهار و تابستان 1391 ،23-1 .
- میرکتولی، جعفر و حسینی، علی ؛ رضایی نیا، حسن ؛ نشاط، عبدالحمید،) 1391 ، )آشکارسازی تغییرات پوششی و
کاربری اراضی با رویکرد به مجموعه های فازی )مطالعه موردی:گرگان(، پژوهش های جغرافیای انسانی ، شماره
 . 33-54 ،1391 بهار، 79
- Abd El-Kawya, O.R. and Jan Ketil Rød and H.A., Ismail and A.S., Suliman, 2010, Land Use
and Land Cover Change Detection in the Western NileDelta of Egypt Using Remote Sensing
Data, Applied Geography,31 (2010), 483-494.
- Beinat, Euro & Peter Nijkamp, 1997, landuseplanning and sustainable development,
ResearchMemorandum, Institute for Environmental Studies and Faculty of Economics, Vrije
Universiteit, Amsterdam, The Netherlands, 1-14.
- Blowers Earthscan, Andrew, 1993, Planning for sustainable Environment: A Report by
theTown and country planning Association. London, Volume 2, Issue 4, pp. 1–43 .
- Bowen, Richard and Linda Cox and Morton Fox, 1991, The Interface between Tourism and
Agriculture. Journal of Tourism Studies, vol 2, no.2, pp.43-54.
- Bruyn,S.M. & J.B.Opschoor, 1994, Is the economy ecologising?, discussion paper, TJ 94-
65,Tinbergen Institute, Amsterdam.
- Chapin III, F.Staurt.& Edward J. Kaiser & David R. Godschalk, 1995, Urban land use
planning, Published January 1st 1995 by University of Illinois Press (first published 1979)
- Dewan, Ashraf.M. and Yasushi Yamaguchib,2009, Land Use and Land CoverChange in
Greater Dhaka, Bangladesh: Using Remote Sensing toPromote Sustainable Urbanization,
Applied Geography, Volume 29, Issue 3,390-401.
- Dieren, Wouter van, 1995, Taking nature into account, a report to the club of Rome Toward
a Sustainable National Income, Springer-Verlag,New York.
- Lu, Kang Shou, 2001, A parcel gis-basedmultinomial logistic model for destination land
useprediction, a dissertation presented to the graduateschool of Clemson University
- Mcloughlint, J. Brain,1969, Urban and regional planning a system approach, New York:
Praeger publishers.
- Singh, Abha Lakshmi & Md. Sarfaraz Asgher, 2005, Impact of Brick Kilns On Land use/Land
Cover Changesaround Aligareh City , India ,Volume 29, Issue 3, 591–602.
- Turner II, B.L. & Skole, D. & Sanderson, S.& Fischer, G. & Fresco, L. & Leemans, R. , 1995,
IGBP/HDD(International Geosphere-Biosphere Programme/Human Dimentions
Programme), landuse and land coverghange, science/research plan, IGBP Report No. 35/HDP
Report No. 7. Stockholm, Sweden, and Geneva, Switzerland . Monograph (IIASA Policy
Report).