بررسی تمرکز گرایی جمعیتی وتحولات نخست شهری در استان آذربایجان غربی و ارائه راهبردهای آمایشی در جهت تعادل بخشی به آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ارومیه،ارومیه، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

چکیده

با توجه به شکل گیری نظام متمرکز و تمرکز سرمایه های اقتصادی و فرهنگی در مرکز استان آذربایجان غربی از یک سو و ضعف سرمایه گذاری و بهره برداری از پتانسیل های سایر شهرستان ها از سوی دیگر باعث شده است که ارومیه به عنوان مرکز استان و شهرهای نزدیک به آن از جمله؛ خوی، بوکان و مهاباد بعنوان مرکز جذب جمعیت و مهاجر تبدیل شود.این تمرکز جمعیتی، اقتصادی،آموزشی باعث به وجود آمدن پدیده نخست شهری در مرکز استان شده است. هدف از این مقاله بررسی تحولات نخست شهری استان آذربایجان غربی و نحوه تمرکز جمعیت شهرهای این استان با استفاده از شاخص های نخست شهری در زمینه تحلیل نخست شهری براساس داده های آماری در 7.5 دوره و طی 75 سال گذشته و همچنین ارائه راهبردهای آمایشی در جهت تعادل بخشی به آن می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای تحلیل کمی و کیفی داده های آماری از نرم افزارهای ArcGISو Excel استفاده شده است. بررسی های به عمل آمده در این پژوهش نشان می دهد، در سطوح مختلف شهری استان، ناهماهنگی وجود دارد.حل مشکل عدم تعادل در شبکه شهری استان با برنامه ریزی دقیق و متناسب با هر طبقه شهری و استفاده از روش های مختلف به صورت مستمر و هماهنگ و اجرای فرصت برابر برای همه شهرهای استان و توزیع متعادل خدمات امکان پذیر است که در نتایج پژوهش به آن اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating Demographic Concentration and Urban First Developments in West Azarbaijan Province and Providing Appropriate Strategies to Balance It

نویسندگان [English]

  • mirnajaf mosavi 1
  • sahar mehrran 2
1
2 geography,facualty,urmia,university
چکیده [English]

Due to the formation of a centralized system and the concentration of economic and cultural capital in the center of West Azerbaijan province, on the one hand, and the weakness of investment and the exploitation of the potential of other cities, on the other hand, Urmia has become the center of the province and the nearby cities It includes Khoy, Bukan, and Mahabad as a center for attracting people and immigrants. This demographic, economic, and educational concentration has created the first urban phenomenon in the provincial capital. The purpose of this paper is to investigate the first urban development in West Azarbaijan province and the manner of concentration of the population of the cities of this province using urban first indicators in the field of urban primary analysis based on statistical data in 7.5 periods and over the past 75 years as well as providing survey strategies in the direction Equilibrium is on it. The research method is descriptive-analytical and ArcGIS and Excel software are used for quantitative and qualitative analysis of statistical data. The studies carried out in this study show that there are inconsistencies in various levels of urban areas of the province. The problem of imbalance in the urban network of the province with the accurate and appropriate planning of each urban class and the use of different methods are continuous and Coordinating and implementing equal opportunity for all cities of the province and balanced distribution of services is possible, which is mentioned in the research results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Concentration
  • First urban
  • Balanced
  • West Azarbaijan province
احمدی، رضا و امان پور، سعید و منفرد، سجاد و ترابی، ذبیح الله. )1394(. بررسی و تحلیل روند تحول تاریخی نظام شهری و توزیع فضایی جمعیت در استان خوزستان طی سالهای1390-1335، مطالعات مناطق جغرافیایی، 21، 67-85.
بردی، رحیم و مرادنژاد، آنا. ( 1395). تحلیلی بر برنامه ریزی فضایی و الگوی توسعه شهرنشینی در ایران، پژوهش و برنامه ریزی شهری، 26، 93-112.
بزاززاده، مهدی و داداشپور، هاشم و مطوف، شریف.( 1393). بررسی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه منطقهای با رویکرد آینده نگاری منطقهای، مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، ایران، علمی -پژوهشی برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)،2 ، 104- 79.
بندی، مهدی و کاظمی اندریان، محمد حسین. (1394). تحلیل تحولات نخست شهری در خراسان بزرگ طی دوره 1335-1395 ب اتأکید بر تقسیم خراسان به سه استان، خراسان بزرگ، 19، 56-45.
بهفروز، فاطمه. (1371). تحلیلی نظری–تجربی برای متعادل سازی توزیع فضایی جمعیت در سیستم شهرهای ایران، پژوهش های جغرافیایی، 28، 1-80.
تقوایی، مسعود و آکوچکیان، مهدی. (1393). تحلیلی بر سیستم شهری استان آذربایجان غربی طی سالهای1385-1335، دو پژوهش های بوم شناسی شهری، 10، 45-66.
تقوایی، مسعود و موسوی، میرنجف. ( 1388). نقدی بر شاخصهای تعیین نخست شهری و ارایه شاخصی جدید (با نگاهی تحلیلی بر شاخصهای نخست شهری در ایران)، جغرافیا و مطالعات محیطی، 1، 25-34.
حاتمی، داود و رحیمی، وحید و موسی پور، سید مهدی.( 1396). تحلیلی بر نقش شهرهای میانی در تعادل بخشی به شبکه شهری، نمونه موردی: شهر ایرانشهر، فصلنامه مطالعات عمران شهری، 1-15.
حافظ نیا، محمدرضا. ( 1393). راهبردهای تمرکز زدایی و تراکم زدایی از تهران به عنوان پایتخت ایران»،همایش تمرکز زدایی و ساماندهی پایتخت، 1-9.
حیدری، وحدت و قنبری، ابولفضل و حاجی آقازاده، صفر. (1393). سیر تحولات نخست شهری و پویایی نظام شهری نمونه موردی : استان آذربایجان غربی (1365-1390)، دومین گنگره بین الملی سازه، بین المللی وتوسعه شهری، 1-12.
رضوانی، محمدرضا. ( 1389). شهرگریزی و چشم انداز تمرکز زدایی در شهر تهران، مجله مدیریت شهری، 25، 49 - 62.
زبردست، اسفندیار.( 1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، 29، 29 - 38.
زیاری،کرامت الله و موسوی، میرنجف.( 1384). بررسی سلسله مراتب شهری در استان آذربایجان غربی، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 18، 163 - 178.
سرمست، بهرام و زالی، نادر. (1389). انتظام فضایی شبکه شهری و برنامه ریزی در افق 1400؛ مطالعه موردی آذربایجان، مطالعات راهبردی، 2 ، 59-87.
سرور، رحیم وگنجه بیله درق، اکبر وزیویار، پروانه.( 2016). بررسی راهبردهای تمرکز زدایی از کلان شهرها با تأکید بر منطقه گرایی نوین، کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق های آینده، نگاه به گذشته، 1-16.
فنی، زهره و بیرانوندزاده، مریم و سلطان زاده، اکبر و امیری، حکمت.(1393). تعادل بخشی در نظام شهری استان لرستان با رویکرد آمایش سرزمین، مطالعات برنامه ریزی شهری، 8، 111-113.
لطفی، صدیقه و ایراندوست،کیومرث و باباخانزاده، ادریس.(1392). بررسی سیر تحولات نخست شهری و نظام شهری منطقه زاگرس (1385-1355)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3، 51-74.
لیوار جانی، پروین دخت و اعظمی، شیخ علی.( 1388). بررسی پدیده نخست شهری در ایران در سال 1385: سیاست و سرزمین، مجله علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، 27، 181-202.
مرکز آمار ایران، سالنامه آماری استان آذربایجان غربی.
منصوری دانشور، محمدرضا وکنگان خسروی، سارا. (1389). ارزیابی مدل های کمی در راستای ارزیابی فضایی انتشار مرکزیت شهری مطالعه موردی: شهر مشهد، 11، 99- 113.
موسوی، میرنجف و آذر، سهند. ( 1395). تبیین جایگاه شهرهای میانی در توسعه منطقه ای آذربایجان غربی (مطالعه موردی؛شهرهای میانی خوی)، اولین کنفرانس ملی علوم جغرافیا، 1-12.
موسوی، میرنجف و باقری کشکولی علی. (1391). روش های تحلیل جمعیت در برنامه ریزی شهری و منطقه­ای. چاپ اول. تهران: آراد کتاب.
موسوی، میرنجف و شریف کاظمی، زینب. (1396). تبیین تحولات ساختار جمعیتی در آمایش سرزمین استان مرکزی طی سالهای 1365-1395، دومین همایش ملی رویکردهای آمایش سرزمین، 1-22.
موسوی، میرنجف، مصطفی، کیانی، حسن ملا، یعقوب، (1395). بررسی میزان تمرکزگرایی در پایتخت و اثرات آن بر تعادل­های منطقه­ای، انجمن ژیوپلیتیک ایران و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی مناطق مرزی ایران، 1-18.
Nota F, Song Sh. (2012). Further Analysis of the Zipf's Law: Does the Rank-Size Rule Really Exist? Journal of Urban Management, 1(2) 19-31.