TY - JOUR ID - 132767 TI - بررسی نقش برخی پارامترهای مؤثر بر ساختمان خاک‌ها در جلوگیری از تشدید سیل و خسارات ناشی ازآن به اراضی کشاورزی و سکونتگاه های نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی) JO - مهندسی جغرافیایی سرزمین JA - JGET LA - fa SN - 2538-1490 AU - علیائی, محمد صادق AD - استادیار، حوزه معاونت پژوهشی و فناوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 5 IS - 2 SP - 339 EP - 353 KW - اراضی کشاورزی KW - روان‌آب KW - سیل KW - ساختمان خاک KW - نفوذ پذیری خاک DO - N2 - مقدمه: ویژگی‌های خاک و میزان نفوذ آب به آن، نقش مهمی را در کنترل  روان­آب و تشدید سیل ایفا می‌کند؛ به‌طوری‌که اگر میزان نفوذپذیری خاک کاهش و ساختمان آن به دلایل مختلف مانند: تغییر کاربری اراضی، چرای بیش از حد، راه سازی، حرکت ماشین آلات سنگین و ... انجام پذیرد، این امر منجر به افزایش روان‌آب و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و همچنین در نواحی روستایی شده، و خسارت‌های سنگینی را برای روستاییان و کشاورزان به بار می‌آورد. بنابر این جلوگیری از این خسارت‌ها نیازمند به مدیریت پایدار اراضی کشاورزی و توجه به تاب‌آوری‌سکونت‌گاه‌های نواحی روستایی است. هدف: هدف اصلی این مطالعه، بررسی پارامترهای مؤثر بر میزان  نفوذپذیری خاک و عوامل تأثیرگذار بر ایجاد روان­آب‌ها و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و سکونت­گاه­های نواحی روستایی است. بدین منظور لازم است میزان نفوذ آب در خاک، با حصول اطلاعات دقیق و قابل اطمینان بررسی و تحلیل  شود. روش‌شناسی: پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با روش «توصیفی-تحلیلی» انجام گردیده است. با استفاده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)  و روش تحلیل لکه­های داغ (هات اسپات) که یکی از روش­های مهم و رایج مطالعاتی در حوزه جغرافیایی و خاکشناسی است، انجام پذیرفته است. قلمرو جغرافیایی: در این پژوهش از 88 نقطه اراضی کشاورزی شهرستان خداآفرین، منطقه قیز قلعه سی تا سیلن چای انتخاب و نمونه‌برداری خاک انجام گرفته است. یافته‌ها: بر اساس نتایج تحقیق، از بین پارامترهای مورد بررسی،  به تعداد دو پارامتر شامل میزان درصد ماده آلی و تخلخل خاک،  بر افزایش سرعت نفوذ آب در خاک تأثیری زیادی داشته و سایر پارامترهای اندازه‌گیری شده فاقـد الگوی خود همبستگی فضایی مشخص به لحاظ آمـاری بود. این موضوع بیان‌گر این واقعیت است که خاک‌های سبک و غنی از مواد آلی و همچنین خاک‌هایی که دارای تخلخل (فضای خالی بین خاک) هستند، از نفوذپذیری بالایی برخوردار بوده و آب بیشتری را نسبت به سایر خاک‌ها جذب می‌کنند. نتیجه‌گیری: نفوذپذیری آب در خاک  نقش مهمی درجلوگیری از ایجاد روان‌آب بر روی زمین و همچنین تشدید سیل داشته و موجب کاهش خسارت‌های ناشی از آن در اراضی کشاورزی و سکونت گاه­های نواحی روستایی خواهند شد و در نهایت به توسعه پایدار کشاورزی و همچنین توسعه پایدار همه جانبه روستایی کمک مؤثری خواهند کرد. UR - https://www.jget.ir/article_132767.html L1 - https://www.jget.ir/article_132767_c7a5d06a46b0a85238cf50090694f1a9.pdf ER -